- Canada từng được kỳ vọng sẽ là má»™t siêu cường năng lượng vá»›i trữ lượng dầu cát lá»›n hàng đầu thế giá»›i. Tuy nhiên, nguồn của cải này có lẽ sẽ phải “nằm im chờ thời” dài dài và chÆ°a thể giúp cho đất nÆ°á»›c Bắc Mỹ có cÆ¡ “đổi đời”, bởi rất nhiều khó khăn Ä‘ang bủa vây trÆ°á»›c mắt…

Năng lÆ°Æ¡Ì£ng Mới số 431

Gần nhÆ° toàn bá»™ trữ lượng dầu thô của Canada được tập trung tại phần phía bắc của tỉnh Alberta, chủ yếu nằm dÆ°á»›i dạng dầu cát (tar sand). Chúng chứa 174 tỉ thùng dầu có thể thu hồi được má»™t cách có lợi nhuận và 141 tỉ thùng khác Ä‘áng giá để khai thác nếu giá dầu mỏ tăng hay chi phí cho việc tinh chế giảm - đủ để tạo cho Canada má»™t lượng dầu dá»± trữ lá»›n hÆ¡n của Arập Xêút. Nói nhÆ° vậy, bởi việc tinh chế dầu cát phức tạp hÆ¡n và đắt đỏ hÆ¡n khai thác dầu thô truyền thống.

Má»™t biểu ngữ phản đối xây dá»±ng đường ống Keystone XL và khai thác cát dầu ở Canada của các nhà hoạt Ä‘á»™ng môi trường

Có hai cách để sản xuất dầu cát. Má»™t là khai thác bề mặt, trong Ä‘ó các vỉa cát dầu tại mỏ được xúc lên mặt đất, nghiền nhỏ, trá»™n vá»›i nÆ°á»›c ấm thành bùn, vận chuyển bằng đường ống đến nhà máy. Tại Ä‘ây há»—n hợp được thiết bị tách thành cát và bitumen. Bitumen tinh chế tách ra từ cát dầu sau Ä‘ó được chế biến thành dầu thô tổng hợp và các sản phẩm dầu khí khác. PhÆ°Æ¡ng pháp thứ hai - thân thiện vá»›i môi trường hÆ¡n, trong Ä‘ó sá»­ dụng các chất lỏng ion để há»— trợ tách dầu có Ä‘á»™ nhá»›t cao từ cát và làm sạch sá»± cố tràn dầu trên các bãi biển và tách dầu từ các mẩu vụn sau khi khoan.

NhÆ°ng nói chung, cả hai phÆ°Æ¡ng pháp này đều tiêu tốn năng lượng và nÆ°á»›c nhiều hÆ¡n 17% so vá»›i khai thác dầu từ giếng truyền thống. Việc sản xuất dầu cát cÅ©ng gây hiệu ứng nhà kính nhiều gấp 4,5 lần so vá»›i khai thác dầu mỏ thông thường và Ä‘ã trở thành má»™t trong những nguồn gây khí thải nhà kính nhiều nhất tại Canada. Đó là lý do vì sao ngày càng có nhiều tiếng nói phản đối khai thác dầu cát ở Canada, Mỹ và nhiều nÆ°á»›c khác.

TrÆ°á»›c kia, má»™t trong những lợi thế lá»›n nhất của Canada trên thị trường năng lượng toàn cầu là sá»± ổn định chính trị ở quốc gia này. Sá»± ổn định Ä‘ó là má»™t Ä‘iểm cá»™ng rất lá»›n đối vá»›i các công ty năng lượng khi quyết định đầu tÆ° phát triển nguồn dầu cát dồi dào ở Canada, bởi không những họ sẽ được chính quyền “bảo kê” trÆ°á»›c những nhà hoạt Ä‘á»™ng môi trường, mà còn không sợ rủi ro bị quốc hữu hóa các tài sản của mình.Tuy nhiên, sá»± ổn định chính trị của Canada Ä‘ã bị giáng má»™t Ä‘òn nặng khi chính quyền ủng há»™ phát triển nguồn năng lượng cát dầu ở tỉnh Alberta bị thất cá»­. Điều này đồng nghÄ©a vá»›i việc ngành dầu cát ở tỉnh vá»±a dầu Alberta phải đối mặt vá»›i tÆ°Æ¡ng lai bất định, phụ thuá»™c vào chính sách của chính quyền má»›i.

Mặt khác, trong vòng xoáy giá dầu, khai thác dầu cát ở Canada cÅ©ng khốn đốn chẳng kém các nhà sản xuất dầu Ä‘á phiến ở Mỹ. Họ buá»™c phải cắt giảm đầu tÆ° và nhân công, cÅ©ng nhÆ° chứng kiến lợi nhuận sụt giảm. Trong khi Ä‘ó, chính quyền tỉnh Alberta do bà Rachel Notley - Chủ tịch Đảng Dân chủ Má»›i lãnh đạo Ä‘ã tuyên bố sẽ tăng tá»· lệ thuế doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh lên 12% - má»™t Ä‘á»™ng thái được Ä‘ánh giá là khiến túi lợi nhuận của các nhà sản xuất cát dầu càng bị co hẹp lại.

HÆ¡n nữa, dầu cát Ä‘ã trở thành tiêu Ä‘iểm của các nhà hoạt Ä‘á»™ng môi trường ở cả Bắc Mỹ và châu Âu. Dá»± án đường ống dẫn đầu Keystone XL vá»›i vai trò quan trọng trong việc chuyển dầu thô từ tỉnh Alberta, Canada đến các cÆ¡ sở chiết xuất ở Bờ Vịnh Mỹ Ä‘ã rÆ¡i vào bế tắc nhiều năm nay bởi chính quyền Tổng thống Barack Obama ngần ngại vượt qua sá»± chống đối kiên quyết từ các nhà hoạt Ä‘á»™ng môi trường. Nay, dá»± án này càng không có cÆ¡ há»™i “sống sót” dÆ°á»›i chính quyền má»›i của tỉnh Alberta.

Trong khi Ä‘ó, cuá»™c tranh cãi giữa Canada và Liên minh châu Âu (EU) xung quanh vấn đề dầu cát vẫn chÆ°a ngã ngÅ©. EU vẫn liệt các sản phẩm dầu cát là “dầu bẩn” và cấm nhập khẩu và vấn đề này vẫn là “vùng cháy âm ỉ” giữa Ä‘ôi bên từ năm 2009.

Tất cả những khó khăn này khiến cho tÆ°Æ¡ng lai các nhà sản xuất dầu cát của Canada thêm phần bi quan. Điều quan trọng là không ai có ý tưởng rõ ràng về khi nào những khó khăn sẽ được giải quyết. Công ty Goldman Sachs má»›i Ä‘ây Ä‘ã làm chấn Ä‘á»™ng giá»›i đầu tÆ° vá»›i dá»± Ä‘oán rằng, dầu sẽ được bán vá»›i giá 55USD/thùng vào năm 2020. Nếu Ä‘iều Ä‘ó là Ä‘úng, tÆ°Æ¡ng lai ảm đạm Ä‘ang chờ ngành khai thác dầu Canada, đặc biệt là tỉnh Alberta.

Từ đầu năm 2015 đến nay, giá dầu giảm mạnh Ä‘ã khiến các công ty năng lượng chậm, hoãn hoặc cắt giảm khoảng 100 tỉ USD chi phí đầu tÆ° cho các dá»± án má»›i trong lÄ©nh vá»±c cát dầu. Đến nhÆ° Shell - má»™t “đại gia” trong giá»›i dầu khí toàn cầu hồi tháng 2-2015 cÅ©ng Ä‘ã phải tuyên bố dừng dá»± án xây dá»±ng má»™t khu mỏ khai thác cát dầu có công suất 200 nghìn thùng/ngày ở sông Pierre, tỉnh Alberta để tập trung cho các dá»± án cÅ©.

Thá»±c tế nghiệt ngã còn thể hiện trong kết quả kinh doanh Quý I/2015 của Cenovus Energy - công ty sản xuất dầu cát lá»›n nhất Canada. Công ty này Ä‘ã báo cáo thiệt hại lên tá»›i 668 triệu USD, so vá»›i mức lợi nhuận ròng 247 triệu USD cùng kỳ năm ngoái. Báo cáo tài chính của Cenovus gây thất vọng, đặc biệt là cho các cổ Ä‘ông, vá»›i những tin khác nhÆ° dòng tiền lÆ°u thông trong quý đầu năm nay của công ty giảm 45% so vá»›i cùng kỳ năm trÆ°á»›c, vốn đầu tÆ° năm 2015 sẽ bị cắt giảm 40%, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 700 triệu USD, khoảng 15% lá»±c lượng lao Ä‘á»™ng sẽ bị sa thải và việc tăng lÆ°Æ¡ng cho các nhân viên còn lại bị trì hoãn. Chỉ có má»™t tín hiệu lạc quan là Cenovus Ä‘ã giảm chi tiêu hoạt Ä‘á»™ng trung bình 4,99USD/thùng so vá»›i cùng kỳ năm ngoái, nhÆ°ng Ä‘iều này không thể bù đắp thiệt hại do giá dầu giảm tá»›i hÆ¡n 50%.

Bên cạnh Ä‘ó, giá cổ phiếu của các công ty sản xuất dầu Canada đều giảm mạnh so vá»›i thời kỳ trÆ°á»›c khủng hoảng giá dầu. Giá cổ phiếu của Cenovus giảm gần 38%, trong khi của các nhà sản xuất dầu cát lá»›n khác nhÆ° Canadian Oil Sands, Suncor Energy và Imperial Oil lần lượt giảm 54,7%, 21,3% và 13%. Đầu tÆ° vào ngành khai thác dầu cát của Canada trong năm nay dá»± kiến sẽ đạt 23 tỉ USD, thấp hÆ¡n năm ngoái khoảng 30% do giá dầu giảm và dá»± án đường ống Keystone XL bị Ä‘ình trệ.

Canada và mục tiêu siêu cường năng lượng

Má»™t khu mỏ khai thác dầu cát ở Canada

NhÆ°ng dù vậy, các công ty khai thác dầu cát lá»›n vẫn Ä‘ang tăng mức sản xuất, cho dù giá dầu Ä‘ang giảm mạnh và cung cÅ©ng Ä‘ang vượt cầu, để không bị mất thị phần. Sản lượng dầu cát của Cenovus đạt trung bình hÆ¡n 144 nghìn thùng/ngày trong Quý I/2015, tăng 20% so vá»›i cùng kỳ năm trÆ°á»›c. Tổng sản lượng dầu của công ty này cÅ©ng đạt hÆ¡n 218 nghìn thùng/ngày, tăng 11%. Các công ty Suncor, Imperial và Canadian Oil Sands cÅ©ng tăng sản lượng. Báo cáo má»›i nhất của Hiệp há»™i các nhà sản xuất dầu mỏ Canada (CAAP) vẫn Ä‘ánh giá, bất chấp các thách thức, khai thác dầu cát vẫn là Ä‘á»™ng lá»±c chính giúp Canada đạt tăng trưởng trong lÄ©nh vá»±c dầu khí, vá»›i sản lượng khai thác lên đến 4 triệu thùng/ngày vào năm 2030.

Tuy nhiên, việc tăng sản lượng khai thác sẽ chỉ làm trầm trọng thêm tình hình dÆ° cung và khiến giá dầu vẫn duy trì ở mức thấp. CÆ¡ quan thông tin năng lượng Mỹ (EIA) tháng 5-2015 dá»± báo, lượng dầu tồn kho trên toàn cầu sẽ ở mức trung bình 1,8 triệu thùng/ngày trong ná»­a đầu năm nay và sẽ giảm xuống còn 900 nghìn thùng/ngày trong ná»­a cuối năm, khi nhu cầu tăng lên và sản xuất dầu chậm lại, nhất là ở Mỹ. Tuy nhiên, cung cầu vẫn mất cân bằng và giá dầu sẽ ở mức thấp, có thể sẽ còn xuống thấp hÆ¡n so vá»›i mức giá hiện nay.

Nguồn tin: Petrotimes