Việc Công an Hà Ná»™i vừa khám phá, bắt quả tang cây xăng của doanh nghiệp tÆ° nhân Hoàng Xuân Lá»™c (47 Phạm Văn Đồng, Từ Liêm) gian lận vá»›i số lượng lá»›n Ä‘ã thổi bùng lên bức xúc của người dân trÆ°á»›c hiện tượng móc túi khách hàng trắng trợn của cây xăng này nói riêng và các cây xăng "chÆ°a bị lá»™" khác. Hành vi gian lận trên Ä‘ã đặt ra câu hỏi, liệu sau đợt tổng kiểm tra cây xăng trên toàn quốc năm 2008, các chủ cây xăng Ä‘ã nghiêm chỉnh chấp hành quy định của cÆ¡ quan chức năng?

Cây xăng Hoàng Xuân Lá»™c.

Điểm danh các thủ Ä‘oạn gian lận

TrÆ°á»›c khi có công nghệ cấy chíp Ä‘iện tá»­ để gian lận thì hành vi gian lận tại các cây xăng được áp dụng bằng phÆ°Æ¡ng pháp thủ công khá Ä‘Æ¡n giản. Khi bóp cò bÆ¡m xăng cho khách, nhân viên bán xăng cố tình để lại má»™t lượng xăng thừa trong vòi; hoặc bán nối, nghÄ©a là nhân viên bán xăng không về "mo" trÆ°á»›c khi bÆ¡m xăng cho khách mà bÆ¡m xăng liên tục từ khách hàng này sang khách hàng khác khiến người mua không kiểm soát được. Má»™t số cây xăng gian lận kiểu này thường đặt xô ở ngay chân cá»™t bÆ¡m xăng để nhân viên bán hàng tiện tay nhả lượng xăng thừa từ vòi bÆ¡m vào.

Tại địa bàn Hà Ná»™i, thủ Ä‘oạn gian lận, cấy chíp Ä‘iện tá»­  để ăn bá»›t xăng của khách hàng được phát hiện lần đầu tiên từ năm 2004, chủ yếu xảy ra tại các cây xăng ở khu vá»±c ngoại thành. Khi bán hàng, nhân viên chạm vào công tắc tắt - bật được đặt ở vị trí trên nóc cá»™t bÆ¡m xăng. Đây chính là bá»™ phận Ä‘iều khiển chíp Ä‘iện tá»­ Ä‘ã được cấy vào bá»™ vi mạch nhằm Ä‘iều chỉnh đồng hồ Ä‘o xăng sao cho các thông số trên mặt đồng hồ hiển thị Ä‘úng vá»›i số lượng xăng mà khách mua.

Vào thời Ä‘iểm này, người tiêu dùng vốn chỉ biết đến thủ Ä‘oạn bá»›t xén thủ công nhÆ° trên Ä‘ã nêu. Vì vậy, đối vá»›i cây xăng có gắn chíp Ä‘iện tá»­, khách hàng có cảm giác thiêu thiếu khi mua xăng nhÆ°ng không lý giải được vì đồng hồ luôn hiển thị khá»›p vá»›i số tiền mua.

Sau đợt kiểm tra này, hiện tượng gian lận trong kinh doanh xăng dầu những tưởng sẽ chấm dứt nhÆ°ng trái lại, "rút kinh nghiệm" việc lắp đặt, cấy chíp Ä‘iện tá»­ thô sÆ¡ và dá»… bị phát hiện, các đối tượng Ä‘ã có sá»± nghiên cứu và thay đổi thủ Ä‘oạn gian lận vá»›i hình thức ngày càng tinh vi hÆ¡n, tiếp tục gây ra bức xúc đối vá»›i người dân.

Thá»±c hiện chỉ đạo của Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ, năm 2008 Bá»™ KH&CN Ä‘ã chủ trì, hÆ°á»›ng dẫn các địa phÆ°Æ¡ng trên toàn quốc tiến hành đợt thanh tra chuyên đề trên diện rá»™ng để phát hiện, xá»­ lý các hành vi vi phạm đối vá»›i các tổ chức, cá nhân kinh doanh xăng dầu và gas.

Sau 4 tháng thanh tra, toàn quốc Ä‘ã thanh tra được 4.441 cÆ¡ sở  kinh doanh xăng dầu và gas, trong Ä‘ó có 3.890 cÆ¡ sở xăng dầu. Phát hiện, xá»­ phạt vi phạm hành chính 797 cÆ¡ sở (trong Ä‘ó có 643 cÆ¡ sở kinh doanh xăng dầu), chiếm tá»· lệ 17,9% vá»›i số tiền phạt trên 3,8 tá»· đồng. Kết quả thanh tra cho thấy, hình thức và hành vi vi phạm pháp luật về Ä‘o lường và chất lượng trong kinh doanh xăng dầu rất Ä‘a dạng, có chiều hÆ°á»›ng ngày càng tinh vi, phức tạp và dai dẳng, việc vi phạm diá»…n ra ở nhiều tỉnh, thành phố. Riêng về vi phạm Ä‘o lường, Ä‘ã phát hiện và xá»­ lý 560 lượt cÆ¡ sở vi phạm trong kinh doanh xăng dầu.

Hành vi vi phạm chủ yếu là: PhÆ°Æ¡ng tiện Ä‘o chÆ°a được kiểm định ban đầu Ä‘ã Ä‘Æ°a vào sá»­ dụng; sá»­ dụng phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘o Ä‘ã quá thời hạn kiểm định, có chứng chỉ rách nát, không có nguồn gốc rõ ràng dẫn đến phÆ°Æ¡ng tiện không đảm bảo về Ä‘o lường; tá»± ý phá niêm phong kẹp chì để hiệu chỉnh phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘o lường theo hÆ°á»›ng có lợi cho người bán; sá»­ dụng phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘o không đạt yêu cầu về Ä‘o lường do có sai số vượt quá cho phép.

Đặc biệt, Ä‘ã phát hiện nhiều hành vi sá»­ dụng phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘o không đạt yêu cầu về Ä‘o lường do lắp thêm các thiết bị Ä‘iều chỉnh sai số của phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘o có lợi cho người bán. Điển hình nhÆ° Gia Lai phát hiện 7 cÆ¡ sở gắn thêm bảng mạch Ä‘iện tá»­, trong Ä‘ó có trường hợp gây sai số tá»›i 9,3%. Tại Đắk Lắk phát hiện được 2 cá»­a hàng kinh doanh xăng dầu gian lận bằng cách sá»­ dụng IC vá»›i mã số bí mật được cài đặt có thể Ä‘iều khiển qua bàn phím cá»™t bÆ¡m hoặc bằng cách Ä‘óng, ngắt công tắc Ä‘iện gây sai số tá»›i 5,6%. CÆ¡ quan chức năng Ä‘ã đề nghị rút giấy phép kinh doanh đối vá»›i 45 cây xăng có vi phạm, trong Ä‘ó nhiều nhất là các địa phÆ°Æ¡ng Gia Lai (10 cây xăng), Nghệ An (9 cây xăng).

Phải ghi nhận sau đợt tổng kiểm tra trên, hành vi gian lận của các cây xăng Ä‘ã giảm Ä‘áng kể. Tuy nhiên, vì lợi nhuận, vi phạm này chÆ°a chấm dứt mà ngày càng tinh vi hÆ¡n. Vi phạm gian lận của các cây xăng không chỉ xảy ra đối vá»›i cây xăng tÆ° nhân mà còn xảy ra ở cả cây xăng của các doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c hoặc các doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã chuyển đổi thành công ty cổ phần.

Điển hình nhÆ° ngày 23/10/2009, tại cây xăng số 7 ngõ 64 Kim Giang, Thanh Xuân do bà Nguyá»…n Thị Nga, nhân viên Công ty CP Chất đốt Hà Ná»™i Ä‘ang bán hàng, lá»±c lượng QLTT Hà Ná»™i Ä‘ã bắt quả tang việc gắn chíp Ä‘iện tá»­ tại cá»™t bÆ¡m xăng, làm sai số tá»›i 5,5%.

Bảng mạch Ä‘iện tá»­ Ä‘ã bị tác Ä‘á»™ng, gắn chíp để gian lận.

Những bất cập trong xá»­ lý vi phạm

CÅ©ng sau đợt thanh tra trên, Tổng cục Đo lường chất lượng Ä‘ã có Công văn số 1446/TĐC-ĐL hÆ°á»›ng dẫn, nêu rõ các thủ Ä‘oạn trá»™m cắp xăng và yêu cầu các Chi cục Đo lường chất lượng, các tổ chức kiểm định phải hÆ°á»›ng dẫn các cây xăng trên địa bàn của mình tiến hành niêm phong những Ä‘iểm nhạy yếu cần thiết trên cá»™t bÆ¡m xăng.

Thống kê của Thanh tra Bá»™ KH&CN, trong 6 tháng đầu năm 2010, Ä‘ã thanh tra 1.068 cÆ¡ sở, phát hiện xá»­ lý 66 cÆ¡ sở có vi phạm (chiếm 6,17%), chủ yếu là sá»­ dụng cá»™t Ä‘o nhiên liệu quá hạn kiểm định hoặc không đạt yêu cầu về Ä‘o lường. Duy nhất phát hiện 1 trường hợp tại Long An Ä‘ã thay đổi tình trạng kỹ thuật và đặc tính Ä‘o lường để làm sai số phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘o.

Đây là tín hiệu mừng, song dÆ° luận đặt ra dấu hỏi qua các đợt kiểm tra, liệu cÆ¡ quan chức năng  Ä‘ã phát hiện được hết những thủ Ä‘oạn gian lận hay chÆ°a? Bằng chứng là vụ việc cây xăng DNTN Hoàng Xuân Lá»™c. Người dân sống xung quanh cây xăng này vô cùng bức xúc trÆ°á»›c hiện tượng "móc túi" của chủ cây xăng, song không có bằng chứng cụ thể. Trong khi Ä‘ó, rất nhiều Ä‘oàn kiểm tra liên ngành Ä‘ã vào cây xăng này kiểm tra nhÆ°ng đều ra về tay không.

TrÆ°á»›c khi vụ việc bị phanh phui, cuối tháng 5, đầu tháng 6/2010, cÅ©ng Ä‘ã có má»™t Ä‘oàn kiểm tra liên ngành vào làm việc. Theo lời khai nhận của nhân viên cây xăng tại cÆ¡ quan Ä‘iều tra thì Ä‘oàn kiểm tra không hề mở buồng máy ra kiểm tra mà chỉ dùng phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘o định lượng.

Đương nhiên thủ Ä‘oạn của chủ cây xăng rất tinh vi, khi có Ä‘oàn kiểm tra sẽ kéo tụt dây dẫn đấu nối từ cá»™t bÆ¡m xăng xuống ống ngầm chôn dÆ°á»›i đất, chuyện gian lận tạm thời dừng, lúc bấy giờ cá»™t xăng ấy lại Ä‘o đủ. NhÆ°ng nếu Ä‘oàn kiểm tra này làm hết trách nhiệm và Ä‘úng quy trình hÆ°á»›ng dẫn của Tổng cục Đo lường chất lượng, chắc chắn sẽ phát hiện ra những dấu hiệu bất thường của cá»™t bÆ¡m xăng gian lận này. CÆ¡ quan Công an vốn không có chuyên môn vẫn phát hiện được, còn chính cÆ¡ quan có chuyên môn lại "không thấy gì"?!

Kiểm tra, xác định lượng xăng gian lận bằng dụng cụ chuẩn.

DÆ° luận nhân dân cÅ©ng rất bức xúc khi đến nay, ngoài vụ việc cây xăng Hoàng Xuân Lá»™c bị xá»­ lý hình sá»±, còn lại những vi phạm khác chỉ xá»­ lý hành chính, trong khi việc thu lợi bất chính là rất lá»›n. Hiện các cÆ¡ quan thá»±c thi pháp luật vẫn Ä‘ang lúng túng trong việc định tá»™i danh, xác định thiệt hại, người bị hại... để làm căn cứ xá»­ lý trong các vụ cây xăng gian lận.

Người thì cho rằng Ä‘ây là tá»™i lừa đảo, người cho rằng Ä‘ây là tá»™i trá»™m cắp tài sản của khách hàng hoặc lừa dối khách hàng; người lại cho rằng Ä‘ây là tá»™i tham ô tài sản.

Theo tìm hiểu của PV Báo Công an nhân dân, đối vá»›i tá»™i lừa dối khách hàng (Điều 162 BLHS) quy định  xá»­ lý hình sá»± nếu hành vi Ä‘ó gây hậu quả nghiêm trọng. Vậy thế nào là nghiêm trọng? Việc gây ra bức xúc dÆ° luận xã há»™i Ä‘ã đủ là nghiêm trọng hay chÆ°a? Hay căn cứ trên quy định chung của BLHS, trị giá kinh tế đạt đến mức Ä‘á»™ nào là nghiêm trọng, thì chÆ°a có hÆ°á»›ng dẫn cụ thể của các cÆ¡ quan làm luật.

Bên cạnh Ä‘ó, theo Nghị định 84/2009/NĐ-CP của Chính phủ và Quy chế đại lý kinh doanh xăng dầu của Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại thì các Ä‘Æ¡n vị đầu mối xăng dầu phải có trách nhiệm đối vá»›i các đại lý của mình. Trên thá»±c tế, việc này có được các doanh nghiệp, đại lý thá»±c hiện hay không, hay doanh nghiệp chỉ mải thu lợi nhuận, còn việc bán hàng thế nào phó mặc cho đại lý?

Mặt khác, theo phản ánh từ má»™t số doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu đầu mối, việc kiểm tra và yêu cầu các đại lý thá»±c hiện theo Ä‘úng yêu cầu của pháp luật, đặc biệt đối vá»›i các công ty và doanh nghiệp tÆ° nhân kinh doanh xăng dầu cÅ©ng có những khó khăn. Đối vá»›i các đại lý (cây xăng) tÆ° nhân, do không phải là cÆ¡ quan chủ quản mà chỉ là quan hệ khách hàng nên quy định của Chính phủ về quản lý các đại lý khó thá»±c hiện được.

Tập hợp ý kiến phản hồi từ bạn đọc, Báo Công an nhân dân đề nghị các cÆ¡ quan chức năng sá»›m nghiên cứu, thiết lập đường dây nóng tố giác hành vi gian lận trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu và quy định niêm yết công khai tại tất cả các cây xăng. Trên má»—i cá»™t bÆ¡m xăng dầu cần ghi rõ đường dây nóng để khách hàng tiện sá»­ dụng khi cần.

Đồng tình vá»›i quan Ä‘iểm này của Báo Công an nhân dân, Chánh Thanh tra Trần Minh DÅ©ng nhận định: "Cây xăng nào làm ăn chân chính thì không ngại việc niêm yết này, còn cây xăng có hành vi gian lận thì chắc chắn cÅ©ng phải chá»™t dạ".