Góp thêm má»™t giải pháp cho vấn đề “Minh bạch cách nào?” trên số báo DĐDN ngày 30/9/2011, TS Nguyá»…n Minh Phong - Viện nghiên cứu phát triển kinh tế - xã há»™i Hà Ná»™i cho rằng, trÆ°á»›c tiên cần thay đổi cách tính giá cÆ¡ sở cho xăng dầu.

Hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu hiện nay Ä‘ang có sá»± mâu thuẫn trong Ä‘iều hành, nghÄ©a là cho phép các DN thá»±c hiện giá theo cÆ¡ chế thị trường trong bối cảnh chÆ°a cạnh tranh thị trường. Thứ hai là Ä‘Æ°a cách tính toán phức tạp, khó vận dụng trong thá»±c tiá»…n. Thứ ba là cÆ¡ chế này vẫn đặt quỹ bình ổn giá trong mục tiêu định hÆ°á»›ng của nó không phải phát huy theo thị trường, mà trong má»™t số thời Ä‘iểm chỉ làm méo mó thêm thị trường.

Do Ä‘ó, để thá»±c hiện cÆ¡ chế thị trường theo xăng dầu, phải có Ä‘iều chỉnh tÆ°Æ¡ng đối. Phải xây dá»±ng lại công thức tính giá cÆ¡ sở. Giá cÆ¡ sở hiện nay không phải bao gồm chi phí nhập, thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, mà giá cÆ¡ sở chỉ gồm giá mua cá»™ng vá»›i chi phí lÆ°u thông tối thiểu của DN, coi nhÆ° khoản chi phí sản xuất bắt buá»™c. Đây chính là giá sàn của giá bán lẻ. Mọi giá bán ra phải lấy giá này là thấp nhất. Điều này cho phép DN không bị lá»—, nhà nÆ°á»›c không phải bù lá»— và người dân phải chấp nhận mức giá này. Còn hai khoản thu khác là khoản thu của DN và của nhà nÆ°á»›c sẽ được mềm hóa tùy theo mục tiêu quản lý nhà nÆ°á»›c, mức lãi DN. Trên cÆ¡ sở Ä‘ó, DN được phép Ä‘iều chỉnh theo giá thị trường.

Thứ hai là trong cách tính giá cÆ¡ sở có sá»± lẫn lá»™n, giữa chi phí tối thiểu bắt buá»™c vá»›i khoản thu của DN và nhà nÆ°á»›c, khiến cho DN có cá»› để kêu ca dù không chắc lá»—. Về cÆ¡ bản, nhà nÆ°á»›c cÅ©ng không nắm được hạch toán của DN. Việc trích lập quỹ, giá cÆ¡ sở tính nhÆ° hiện nay rất dá»… tạo gian lận trong tính toán vá»›i má»™t loạt mẹo về kế toán, tính toán sai về số lượng. Từ Ä‘ó tạo nên cho DN những khoản thu ngầm lá»›n, từ Ä‘ó tạo ra lợi ích phân bổ thiếu minh bạch. Trong khi Ä‘ó DN, vẫn có lý do tạo sức ép tăng giá từ sá»± Ä‘á»™c quyền của mình.

NhÆ° tôi Ä‘ã từng phân tích về bất ổn của Quỹ xăng dầu (DĐDN số 75, ra ngày 21/9/2011), hiện các nhà quản lý sá»­ dụng quỹ bình ổn giá để kéo giá cả xuống, để không còn giá thị trường. Còn khi giá giảm xuống thì trích lập quỹ để đẩy giá tăng lên. NhÆ° thế khiến những biến Ä‘á»™ng của thị trường không Ä‘úng nghÄ©a, những dá»± báo dá»± kiến của DN bị bóp méo. HÆ¡n nữa, chúng ta thá»±c hiện quy trình ngược của thị trường, Ä‘ó là phải có cạnh tranh thị trường, thì má»›i có giá cả thị trường. NhÆ°ng từ nay đến 2018 chúng ta vẫn Ä‘á»™c quyền.

Vì vậy, tôi vẫn khẳng định rằng, nên thay đổi, Ä‘iều chỉnh lại quỹ bình ổn xăng dầu hiện nay. Chúng ta Ä‘ã từng có quỹ bình ổn quốc gia, nhÆ°ng Ä‘ó là quỹ quốc gia và để bình ổn hàng hóa cả nÆ°á»›c. Tên quỹ phải có Ä‘iều chỉnh, thay vì bình ổn giá xăng dầu, thì thành lập Quỹ bình ổn năng lượng quốc gia, hoặc quỹ an ninh năng lượng quốc gia. Mục tiêu nhÆ° thế lá»›n hÆ¡n và phù hợp vá»›i kinh tế thị trường. Đây phải là quỹ quốc gia Ä‘á»™c lập, được hình thành, tập trung, do má»™t bá»™ quản lý, chứ không phải là DN quản lý nhÆ° hiện nay.

Thêm nữa, là nguồn thu của Quỹ không phải trích lập, mà phải từ ngân sách, lồng nghép vào các khoản thu và thu ngay từ đầu để trích lập về sau. Không phải dùng quỹ này bình ổn giá theo nhÆ° kiểu hiện nay, mà là để đảm bảo dá»± trữ năng lượng quốc gia, mà dùng mua hàng, dá»± trữ hàng, bán ra cân đối thị trường vào những lúc thích hợp. Quỹ này cÅ©ng có thể dùng để kích thích thị trường, há»— trợ những DN nào má»›i tham gia thị trường mà cần tham gia; há»— trợ giá cho những địa bàn đặc biệt, trong thời Ä‘iểm đặc biệt, chứ không trích lập cào bằng hiện nay.

Nguồn tin: (DĐDN)