Việc giá dầu thế giá»›i giảm sâu Ä‘ã tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c đến hoạt Ä‘á»™ng sản xuất - kinh doanh của Tập Ä‘oàn Dầu khí Việt Nam (PVN). NhÆ°ng ở chiều hÆ°á»›ng ngược lại, xu hÆ°á»›ng này cÅ©ng Ä‘ang mở ra nhiều cÆ¡ há»™i mở rá»™ng đầu tÆ°, tìm kiếm - thăm dò - khai thác dầu khí. Tuy nhiên, để làm được Ä‘iều này, nhu cầu vốn đầu tÆ° của PVN rất lá»›n, Ä‘òi hỏi cần có sá»± thay đổi phù hợp trong cách tính thuế, phí vá»›i hoạt Ä‘á»™ng dầu khí.

Khó khăn chồng chất khó khăn

Trong tiến trình mở cá»­a há»™i nhập kinh tế quốc tế, ngành Dầu khí luôn được Đảng, Chính phủ xác định là ngành kinh tế giữ vai trò chủ lá»±c, đầu tàu dẫn dắt nền kinh tế và cÅ©ng là công cụ Ä‘iều tiết vÄ© mô, là cấu phần quan trọng trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Và thá»±c tế, vá»›i sá»± ná»— lá»±c, quyết tâm của tập thể những người lao Ä‘á»™ng dầu khí, PVN Ä‘ã không ngừng lá»›n mạnh, trở thành Tập Ä‘oàn kinh tế lá»›n nhất nÆ°á»›c và Ä‘ang vÆ°Æ¡n tầm quốc tế. Hoạt Ä‘á»™ng của PVN trên nhiều lÄ©nh vá»±c, nhiều ngành Ä‘ã giữ vị trí, vai trò định hÆ°á»›ng, thu hút đầu tÆ° vào các khu kinh tế, xây dá»±ng kết cấu hạ tầng, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Tá»· lệ Ä‘óng góp của PVN vào ngân sách quốc gia cÅ©ng thường xuyên ở mức cao, có thời Ä‘iểm lên tá»›i 30% tổng thu ngân sách quốc gia.

Tuy nhiên, những năm gần Ä‘ây, trong bối cảnh giá dầu thế giá»›i giảm sâu, cÅ©ng nhÆ° các tập Ä‘oàn, tổng công ty hàng đầu thế giá»›i trong lÄ©nh vá»±c dầu khí, hoạt Ä‘á»™ng của ngành Dầu khí gặp khó khăn. Doanh thu sụt giảm, hoạt Ä‘á»™ng khai thác dầu khí thua lá»—, nguy cÆ¡ Ä‘óng mỏ hiện hữu… NhÆ°ng cái khác ở Ä‘ây là, nếu các tập Ä‘oàn, tổng công ty khác trên thế giá»›i có thể Ä‘óng mỏ, giảm sản lượng khai thác… vì giá dầu giảm thì câu chuyện của PVN lại không hề Ä‘Æ¡n giản. Thu ngân sách từ dầu thô có thể giảm nhÆ°ng vẫn chiếm má»™t tỉ trọng cao trong cÆ¡ cấu thu ngân sách hằng năm, vào khoảng 10%. Trong khi Ä‘ó, hoạt Ä‘á»™ng của PVN hiện cÅ©ng Ä‘ang là sá»± đảm bảo cho hoạt Ä‘á»™ng của các nhà máy nhiệt Ä‘iện, sản xuất urê…

Tổng giám đốc Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí (PVEP) Ngô Hữu Hải khi đề cập đến câu chuyện Ä‘óng má»™t số giếng có giá thành cao, sản lượng yếu khi giá dầu giảm Ä‘ã nêu vấn đề: Nếu chúng ta Ä‘óng nhiều giếng thì trÆ°á»›c hết ngân sách Nhà nÆ°á»›c sẽ mất Ä‘i má»™t nguồn thu lá»›n, sau Ä‘ó là chuyện các nhà máy nhiệt Ä‘iện, sản xuất urê lấy Ä‘âu ra khí để chạy, rồi má»™t loạt các nhà máy chế biến các sản phẩm phụ của dầu thô... sẽ phải Ä‘óng cá»­a.

Nói vậy để thấy rằng, việc Ä‘óng giếng là không khó và phải tính toán rất cẩn thận, bởi nếu Ä‘iều Ä‘ó xảy ra, hậu quả của nó đối vá»›i nền kinh tế sẽ rất là lá»›n. (Xin lÆ°u ý là má»™t mỏ dầu có rất nhiều giếng. Có giếng sản lượng cao, có giếng sản lượng thấp... cho nên chỉ có thể Ä‘óng giếng nào kém). Không chỉ má»™t ngành mà rất nhiều ngành, lÄ©nh vá»±c của nền kinh tế sẽ bị ảnh hưởng, mà trÆ°á»›c tiên Ä‘ó sẽ là vấn đề đảm bảo cung ứng Ä‘iện cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã há»™i đất nÆ°á»›c. Năm 2016, theo dá»± báo của ngành Ä‘iện thì do ảnh hưởng của tình trạng khô hạn kéo dài và diá»…n biến phức tạp, khắc nghiệt của hiện tượng EL Nino, việc đảm bảo cung ứng Ä‘iện sẽ vô cùng khó khăn và nhãn tiền là tổng công suất thủy Ä‘iện dá»± kiến sẽ thiếu hụt tá»›i hÆ¡n 3,5 tỉ kWh. Chắc hẳn chúng ta vẫn còn nhá»›, trong những lần đường PM3 buá»™c phải ngừng hoạt Ä‘á»™ng để bảo dưỡng theo định kỳ, ngành Ä‘iện Ä‘ã phải vất vả ra sao…

Hoạt Ä‘á»™ng của ngành Dầu khí vì thế không chỉ là câu chuyện của riêng những người dầu khí, Ä‘ó là chuyện của cả nền kinh tế, của nhiều ngành, nhiều lÄ©nh vá»±c.

PVN Ä‘ang trong thế “tiến thoái lưỡng nan”. Tập Ä‘oàn vá»›i trách nhiệm của mình vá»›i đất nÆ°á»›c, vá»›i nền kinh tế từ năm 2015 Ä‘ã áp dụng má»™t loạt các giải pháp nhằm ứng phó vá»›i diá»…n biến bất lợi của giá dầu. NhÆ°ng rõ ràng, những giải pháp này chỉ có thể giải quyết được má»™t phần nhỏ những khó khăn mà Tập Ä‘oàn Ä‘ang phải đối diện. Bởi có má»™t thá»±c tế, nếu các tập Ä‘oàn, tổng công ty dầu khí trên thế giá»›i chỉ chịu tác Ä‘á»™ng về việc giá dầu giảm thì trong bối cảnh hiện nay, PVN còn Ä‘ang phải đối diện vá»›i áp lá»±c rất lá»›n từ chính sách thuế, phí áp dụng đối vá»›i hoạt Ä‘á»™ng dầu khí. Mà Ä‘iển hình trong Ä‘ó là chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp áp dụng đối vá»›i hoạt Ä‘á»™ng khai thác dầu khí.

Theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp và Thông tÆ° hÆ°á»›ng dẫn Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp thì mức thuế áp dụng vá»›i hoạt Ä‘á»™ng khai thác dầu khí sẽ 32-50%, gấp 1,6-2 lần mức thuế của hàng triệu doanh nghiệp khác của nền kinh tế. Và Ä‘iều Ä‘áng nói là mức thuế này được áp dụng ngay lập tức khi dầu vừa lên giếng, bất chấp việc giá bán trên thị trường khi Ä‘ó có bù đắp được các khoản chi phí khác hay không. Má»™t chuyên gia trong ngành Dầu khí Ä‘ã Ä‘Æ°a phép tính: Nếu giá khai thác 1 thùng dầu tại đầu giếng là 25,5USD, trong khi giá bán ra được xác định là 54USD/thùng thì sau khi cá»™ng tất cả các thuế, giá 1 thùng dầu vẫn lên tá»›i 54,7USD. NhÆ° vậy, doanh nghiệp sẽ lá»— 0,7USD/thùng.

Rõ ràng, vá»›i má»™t phép tính nhÆ° vậy thì không má»™t doanh nghiệp nào có thể duy trì hoạt Ä‘á»™ng và phát triển được. Có người sẽ đặt vấn đề, vậy những năm giá dầu cao, lợi nhuận ngành Dầu khí thu về lá»›n thì sao? Tích lÅ©y ra sao? Đang nằm ở Ä‘âu? Hay Ä‘ã dùng vào việc gì?... Ở Ä‘ây xin nói rõ má»™t Ä‘iều, theo các quy định hiện hành thì hằng năm, căn cứ theo diá»…n biến giá dầu thế giá»›i, Nhà nÆ°á»›c sẽ giao nhiệm vụ ná»™p ngân sách cho ngành Dầu khí đối vá»›i hoạt Ä‘á»™ng khai thác dầu khí và theo má»™t Ä‘Æ¡n giá nhất định. Trong trường hợp giá dầu xuống thấp nhÆ° năm 2015 chẳng hạn, dá»± toán thu ngân sách từ dầu thô là 100USD/thùng nhÆ°ng tính chung cả năm chỉ khoảng 70USD/thùng, Quốc há»™i sẽ xem xét Ä‘iều chỉnh dá»± toán thu từ dầu thô. Còn trong trường hợp giá dầu thô tăng, ngành Dầu khí làm ăn có lãi, ví dụ khoán thu từ dầu thô là 100 ngàn tỉ đồng nhÆ°ng hết năm PVN thu được 110 ngàn tỉ đồng, vượt 10 ngàn tỉ thì phần vượt doanh thu này cÅ©ng phải ná»™p lại cho ngân sách Nhà nÆ°á»›c tá»›i 75%.

Thứ nữa, PVN là doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c nên mọi khoản lợi nhuận, doanh thu nếu có mang ra sá»­ dụng đều phải báo cáo, xây dá»±ng kế hoạch và được cấp có thẩm quyền phê duyệt thì má»›i được thá»±c hiện. Việc trích lập lợi nhuận, doanh thu vào các quỹ phục vụ công tác thăm dò khai thác, đầu tÆ° hay dá»± phòng rủi ro… của PVN và các Ä‘Æ¡n vị thành viên cÅ©ng đều phải tuân thủ theo các quy định của Luật Dầu khí và các nghị định, thông tÆ° của Chính phủ, Bá»™ Tài chính… Chúng ta Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng trong cÆ¡ chế thị trường, trong bối cảnh há»™i nhập kinh tế quốc tế, nhÆ°ng rõ ràng, vá»›i cÆ¡ chế quản lý hoạt Ä‘á»™ng sản xuất - kinh doanh đối vá»›i PVN nhÆ° vậy không hề được “mở cá»­a”. Mọi hoạt Ä‘á»™ng đầu tÆ°, phát triển sản xuất - kinh doanh của Tập Ä‘oàn đều phải dá»±a trên chiến lược phát triển ngành Ä‘ã được Chính phủ phê duyệt.

Cơ chế thị trường cho PVN

Giá dầu thế giá»›i giảm sâu Ä‘ang tạo nên những tác Ä‘á»™ng mạnh mẽ đến thị trường thế giá»›i, nhÆ°ng là tác Ä‘á»™ng có tính 2 mặt. Nó không chỉ mang đến khó khăn, thách thức mà còn mang cả đến cÆ¡ há»™i vÆ°Æ¡n lên, mở rá»™ng thị trường, gia tăng trữ lượng nắm giữ dầu khí cho các tập Ä‘oàn, tổng công ty dầu khí, trong Ä‘ó có cả PVN. CÆ¡ há»™i Ä‘ó theo Tổng giám đốc PVEP chính là việc giá dịch vụ giảm, giá thuê giàn khoan từ 140 ngàn USD/ngày thì giờ Ä‘ã giảm xuống còn 70 ngàn USD/ngày và vẫn có thể giảm.

Và má»™t Ä‘iểm nữa, trong bối cảnh giá dầu xuống thấp trong má»™t thời gian dài, không ít tập Ä‘oàn, tổng công ty buá»™c phải Ä‘óng mỏ, bán mỏ thì nếu PVN có tiềm lá»±c, có vốn tích lÅ©y có thể mua lại những mỏ này vá»›i giá trị thấp hÆ¡n nhiều so vá»›i thời Ä‘iểm trÆ°á»›c. Chi phí trong việc Ä‘àm phán các hợp đồng khai thác, thăm dò dầu khí vì thế cÅ©ng giảm mạnh. Tuy nhiên, để thá»±c hiện được Ä‘iều này, PVN rất cần sá»± thay đổi có tính Ä‘á»™t phá trong tÆ° duy quản lý Nhà nÆ°á»›c đối vá»›i ngành Dầu khí. NhÆ° PVEP, trong năm 2015, nếu áp theo mức thuế của các doanh nghiệp khác thì tổng công ty sẽ chỉ phải ná»™p 3,3 ngàn tỉ đồng thay vì 8,3 ngàn tỉ nhÆ° Ä‘ã thá»±c hiện. Khoản 5 ngàn tỉ đồng chênh lệch Ä‘ó nếu được để lại cho doanh nghiệp sá»­ dụng, tái đầu tÆ° trong bối cảnh hiện nay thì chắc chắn trong má»™t thời gian không xa, khi thị trường dầu khí thế giá»›i tăng trở lại, lợi ích mang lại sẽ vô cùng lá»›n.

PVN suy cho cùng cÅ©ng là má»™t doanh nghiệp, cái khác ở Ä‘ây là trong doanh nghiệp ấy, Nhà nÆ°á»›c là người nắm quyền chi phối, có thể là 100% vốn Ä‘iều lệ nhÆ°ng cÅ©ng có thể là 50, 60 hay 70% vốn Ä‘iều lệ. Hằng năm, dá»±a trên trên những tính toán về giá dầu, PVN sẽ phải thá»±c hiện nghÄ©a vụ ngân sách vá»›i Nhà nÆ°á»›c, hay nói theo thị trường thì Ä‘ây là khoản cổ tức phải ná»™p cho “cổ Ä‘ông” là Nhà nÆ°á»›c. PVN cÅ©ng thá»±c hiện đầy đủ các nghÄ©a vụ thuế nhÆ° thuế tài nguyên, thuế giá trị gia tăng, thuế xuất nhập khẩu… nhÆ° bất kỳ doanh nghiệp hoạt Ä‘á»™ng trong lÄ©nh vá»±c khai thác khoáng sản khác.

Vậy tại sao PVN lại phải chịu mức thuế thu nhập cao ngất ngưởng như vậy?

Đây là vấn đề bất cập cần được các cÆ¡ quan chức năng, các bá»™, ngành trung Æ°Æ¡ng nhìn nhận và có những kiến nghị, đề xuất thay đổi cÆ¡ chế quản lý đối vá»›i hoạt Ä‘á»™ng dầu khí sao cho phù hợp. Và vấn đề trÆ°á»›c nhất chính là việc Ä‘iều chỉnh thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp cÅ©ng nhÆ° cách tính thuế thu nhập doanh nghiệp sao cho phù hợp trong bối cảnh giá dầu xuống thấp nhÆ° hiện này. Việc này là cấp bách vì nó không chỉ đảm bảo cho PVN duy trì hoạt Ä‘á»™ng khai thác dầu khí mà còn giúp tăng khả năng tích lÅ©y vốn, mở rá»™ng đầu tÆ°, gia tăng trữ lượng dầu khí cho quốc gia.

Có thể những thay đổi về mặt cÆ¡ chế, chính sách quản lý Nhà nÆ°á»›c đối vá»›i PVN sẽ khiến Ä‘óng góp của ngành Dầu khí vào ngân sách Nhà nÆ°á»›c sụt giảm, nhÆ°ng vá»›i việc tạo nền tảng cho các ngành, lÄ©nh vá»±c khác phát triển, quy mô thu ngân sách sẽ được mở rá»™ng. Hoạt Ä‘á»™ng của ngành Dầu khí Ä‘ã, Ä‘ang và sẽ giữ vị trí, vai trò nòng cốt trong nền kinh tế quốc gia, là nền tảng, tiền đề cho nhiều ngành, nhiều lÄ©nh vá»±c phát triển. Tháo gỡ những vÆ°á»›ng mắc, khó khăn mà ngành Dầu khí Ä‘ang phải đối diện vì thế là vấn đề cấp bách, là Ä‘òi hỏi tất yếu trong nền kinh tế thị trường và cÅ©ng là sá»± đảm bảo cho mục tiêu công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nÆ°á»›c cÅ©ng nhÆ° đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia!

Nguồn tin: Petrotimes