Sau những tranh cãi xung quanh việc Ä‘iều hành giá xăng dầu, dÆ° luận Ä‘ang đặt câu hỏi: Nhà nÆ°á»›c cần làm gì để lập lại trật tá»± trên thị trường xăng dầu?

Dùng Luật Cạnh tranh để giải quyết lợi ích nhóm

Má»™t ngày trÆ°á»›c khi diá»…n ra cuá»™c há»™i thảo về việc Ä‘iều hành giá xăng dầu, 19-9, Tòa án Nhân dân tối cao ở Hà Ná»™i xét xá»­ phiên phúc thẩm công khai về vụ Công ty Xăng dầu Hàng không (Vinapco) kiện quyết định của Há»™i đồng cạnh tranh sau khi há»™i đồng này Ä‘Æ°a ra mức phạt 3,37 tỉ đồng (tháng 4-2009) vá»›i lý do Vinapco vi phạm Luật Cạnh tranh. Vinapco là doanh nghiệp Ä‘á»™c quyền cung cấp xăng dầu hàng không trên thị trường nhÆ°ng Ä‘ã tá»± ý tăng giá bán và tá»± ý ngừng cung cấp nhiên liệu cho hãng hàng không Pacific Airlines.

Cuối cùng tòa án khẳng định quyết định xá»­ phạt của Há»™i đồng cạnh tranh (thành viên gồm liên bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, TÆ° pháp, Tài chính) là Ä‘úng trình tá»± thủ tục và tòa giữ nguyên các quyết định xá»­ phạt Vinapco.
Câu chuyện nói trên có nhiều Ä‘iểm tÆ°Æ¡ng đồng vá»›i trường hợp Ä‘iều hành giá xăng dầu và việc quản lý các doanh nghiệp xăng dầu hiện nay. Vì vậy, có thể vận dụng kinh nghiệm từ trường hợp này để quản lý thị trường xăng dầu tốt hÆ¡n.

Gần Ä‘ây nhiều doanh nghiệp, đại lý bán hàng ở má»™t số tỉnh miền Tây (nhÆ° lãnh đạo Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cho biết tại cuá»™c há»™i thảo hôm 20-9) Ä‘ã tá»± ý ngừng bán xăng dầu do Nhà nÆ°á»›c không chấp nhận đề nghị tăng giá bán từ các doanh nghiệp đầu mối. Chuyện này được lãnh đạo Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°a ra nhÆ° là nguyên nhân để thỏa hiệp vá»›i yêu cầu tá»· giá của doanh nghiệp vì họ coi mục tiêu đảm bảo nguồn cung là yêu cầu số má»™t.

NhÆ°ng chÆ°a cần xét đến các yếu tố khác, việc tá»± ý ngừng cung cấp xăng dầu mà không có lý do chính Ä‘áng Ä‘ã vi phạm Nghị định 84. Nếu nÆ¡i ngừng cung cấp chỉ ở cấp Ä‘á»™ đại lý, Nhà nÆ°á»›c hoàn toàn có quyền rút giấy phép kinh doanh. Ở mức cao hÆ¡n, nếu đại lý (hoặc doanh nghiêp) Ä‘ó thuá»™c quyền quản lý của các doanh nghiệp nhập khẩu và phân phối xăng dầu Ä‘ang chi phối thị trường thì chính doanh nghiệp xăng dầu sẽ bị nhận hình phạt khác. Bởi theo Luật Cạnh tranh, doanh nghiệp không được lợi dụng vị trí Ä‘á»™c quyền hay thống lÄ©nh thị trường để Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng thay đổi hoặc hủy bỏ hợp đồng Ä‘ã giao kết (vá»›i người tiêu dùng) mà không có lý do chính Ä‘áng. Việc rút giấy phép kinh doanh chÆ°a bao giờ được Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng đặt ra.
Trong khi Petrolimex kêu kinh doanh xăng dầu thua lá»— thì cÅ©ng chính Petrolimex cùng hai cổ Ä‘ông khác thành lập Công ty cổ phần Hóa dầu Quân Ä‘á»™i (Mipec) và tích cá»±c đề nghị Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cấp phép để trở thành đầu mối nhập khẩu xăng dầu thứ 12 trên thị trường. Giấy phép này cÅ©ng má»›i vừa được cấp trong tuần qua.

Hành Ä‘á»™ng nhằm gia tăng sá»± thống lÄ©nh thị trường của Petrolimex Ä‘i ngược lại vá»›i lời kêu ca rằng họ Ä‘ang lá»— lã và muốn rút khỏi thị trường.

Trong trường hợp này có thể dùng Luật Cạnh tranh để giải quyết những bất hợp lý trên thị trường xăng dầu hiện nay và hạn chế sá»± tác Ä‘á»™ng của các nhóm lợi ích.

Nhà nÆ°á»›c nên chia nhỏ thị phần

Thời gian qua các doanh nghiệp xăng dầu liên tục Ä‘òi Nhà nÆ°á»›c thá»±c hiện cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá theo Nghị định 84. Họ muốn được phép tá»± Ä‘iều chỉnh giá ở mức 7% khi giá thị trường có biến Ä‘á»™ng. Cho dù đến nay, Nhà nÆ°á»›c chÆ°a cho phép doanh nghiệp thá»±c hiện cÆ¡ chế giá theo Nghị định 84 vì e ngại ảnh hưởng đến lạm phát và an sinh xã há»™i, song nếu chiếu theo Luật Cạnh tranh, Nhà nÆ°á»›c vẫn hoàn toàn có thể kiểm soát việc tăng giá của các doanh nghiệp Ä‘á»™c quyền khi Nghị định 84 Ä‘i vào thá»±c tế.

Nếu Petrolimex và ba doanh nghiệp khác (chiếm hÆ¡n 90% nguồn cung) có những hành Ä‘á»™ng tăng giá bất hợp lý, không được người tiêu dùng chấp nhận thì họ sẽ chịu những hình phạt không khác gì trường hợp 15 doanh nghiệp bảo hiểm thống nhất nâng phí bảo hiểm hồi năm 2010 hay Vinapco lợi dụng địa vị thống lÄ©nh thị trường Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng ký quyết định ngÆ°ng bán xăng gá»­i Jetstar Pacific trÆ°á»›c Ä‘ó.

Song vấn đề của Nhà nÆ°á»›c không phải là đợi doanh nghiệp làm sai và quyết định trừng phạt. Để có được má»™t thị trường xăng dầu ổn định, nói nhÆ° nguyên Bá»™ trưởng Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại TrÆ°Æ¡ng Đình Tuyển: “Tốt nhất là cho nhiều doanh nghiệp tham gia thị trường xăng dầu”. Tính cạnh tranh của thị trường và quy luật Ä‘ào thải sẽ giúp hệ thống phân phối, kinh doanh xăng dầu lá»›n mạnh lên, giúp Nhà nÆ°á»›c loại bỏ được các hành vi can thiệp mang tính hành chính, thiếu công bằng hay áp đặt. Nên bắt đầu ngay bằng việc chia nhỏ Petrolimex, Ä‘Æ¡n vị hiện Ä‘ang nắm hÆ¡n 60% thị phần vá»›i vô vàn lợi thế mà Nhà nÆ°á»›c Æ°u ái.

Ví dụ nhÆ° chỉ cần chia nhỏ hệ thống 2.100 cá»­a hàng bán lẻ của Petrolimex vá»›i gần 7 triệu mét vuông đất do Nhà nÆ°á»›c cấp ở các vị trí thuận lợi, chắc chắn diện mạo thị trường xăng dầu sẽ thay đổi Ä‘áng kể. Hiện nay, diện tích đất này không được tính vào giá trị Petrolimex khi cổ phần hóa nhÆ°ng Ä‘ang mang lại Æ°u thế lợi nhuận lá»›n nhất cho doanh nghiệp, chính bản cáo bạch của họ Ä‘ã khẳng định nhÆ° vậy.

Nguồn tin: TBKTSG