Sá»± nặng lời đến mức báo giá»›i phải “kinh ngạc” giữa má»™t số đại diện của 2 Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng và Tài chính trong há»™i thảo về cải thiện cÆ¡ chế quản lý giá xăng dầu do Bá»™ Tài chính tổ chức ngày 20.9.2011 Ä‘ã làm xôn xao dÆ° luận.

Vá»›i sá»± am hiểu, thẳng thắn và kiên quyết của tân Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính, nhiều người hy vọng rằng sẽ có chuyển biến Ä‘á»™t phá trong quản lý giá xăng dầu, thá»±c sá»± vì “hÆ¡n 80 triệu người dân Việt Nam chứ không vì 11 Cty xăng dầu đầu mối”. Liệu có thể cải thiện được cÆ¡ chế quản lý giá xăng dầu hiện hành hay không?

Xăng dầu là lÄ©nh vá»±c kinh doanh đặc biệt. Muốn khu vá»±c nhà nÆ°á»›c giữ vai trò chủ đạo, Chính phủ VN trá»±c tiếp Ä‘iều hành các ngành chủ chốt của nền kinh tế, trong Ä‘ó có xăng dầu, thông qua các DN nhà nÆ°á»›c của mình.

Nhà nÆ°á»›c vừa làm chính sách, vừa quản lý nhà nÆ°á»›c, lại và vừa Ä‘iều hành DN (thậm chí xu hÆ°á»›ng tập trung quản lý mấy năm qua còn tăng lên), cho nên sá»± tách bạch giữa ba thứ này khá rắm rối.

Các cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c liên quan khó có thể mạnh tay vá»›i DN khi muốn quy trách nhiệm vì sá»± không minh bạch và rắm rối trong mối quan hệ này. Trả lời báo giá»›i, lãnh đạo cao nhất của TCty chi phối thị trường (Petrolimex - chiếm khoảng 60% thị phần) cho rằng, nói TCty lá»— cÅ©ng được mà lãi cÅ©ng được. Việc hạch toán giá không minh bạch của các DN, sá»± can thiệp (định giá) của cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c khiến cho rất khó giám sát và quy trách nhiệm cụ thể.

Trong há»™i thảo trên, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng có vẻ “thông/đồng cảm” vá»›i các DN xăng dầu: “DN Ä‘ang gánh lá»— rất lá»›n, nếu không giải quyết được vấn đề này thì đừng hòng giải quyết được các biện pháp khác”. Má»™t quan chức cấp vụ của Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng còn đổ lá»—i cho Bá»™ Tài chính là không am hiểu vấn đề và có thể làm tê liệt hệ thống phân phối(?).

DN kêu lá»— và phản đối việc định giá của Bá»™ Tài chính. Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính nói họ không lá»— và ông truy lá»— ra sao thì họ trả lời loanh quanh. Bị truy về lá»— lãi của từng mặt hàng, thì họ bảo “chúng tôi không tách ra từng mặt hàng giá lá»— lãi bao nhiêu, mà tính tổng thể”. Thật hết sức tù mù.

Bá»™ Tài chính Ä‘ã nhận ra má»™t vài sÆ¡ hở trong các quy định hiện hành. Thí dụ, quỹ bình ổn giá xăng dầu là do người tiêu dùng Ä‘óng góp và vì thế, lẽ ra phải do má»™t tổ chức khác - Cục Quản lý giá chẳng hạn - quản lý, chứ không nên để cho các DN tá»± quản lý. Việc sá»­a đổi má»™t số bất cập trong các quy định hiện hành về giá xăng dầu cÅ©ng có thể cải thiện chút ít tình hình. NhÆ°ng những việc này không thể giải quyết tận gốc vấn đề mà chỉ là các biện pháp vá víu và vấn đề vẫn còn nguyên Ä‘ó chÆ°a được giải quyết.

Vấn đề căn bản là Nhà nÆ°á»›c hãy làm việc của Nhà nÆ°á»›c, DN làm việc của DN. Việc định giá sản phẩm không phải là việc của Nhà nÆ°á»›c.

Tuy nhiên, khi có sá»± chi phối thị trường của má»™t Cty (Petrolimex trong trường hợp này), thì việc Nhà nÆ°á»›c phải can thiệp là hoàn toàn Ä‘úng. NhÆ°ng không thể can thiệp mãi. Vấn đề gốc là ở chá»— Ä‘ó, chứ không phải vá víu các quy định quản lý giá hiện hành!

Vài năm trÆ°á»›c, tôi Ä‘ã kiến nghị tổ chức lại ngành xăng dầu: Chia tách Petrolimex ra làm Ä‘ôi; hợp nhất nhiều trong số 10 DN nhỏ; để hình thành 3-4 DN sàn sàn nhau. TrÆ°á»›c mắt, có thể tất cả vẫn là các DN nhà nÆ°á»›c, nhÆ°ng chúng phải cạnh tranh khốc liệt vá»›i nhau. Khi Ä‘ó vẫn cần sá»± Ä‘iều tiết, giám sát của Nhà nÆ°á»›c (thí dụ để chống sá»± thông đồng) và chỉ khi Ä‘ó vấn đề giá xăng dầu má»›i có thể hoàn toàn để cho cÆ¡ chế thị trường Ä‘iều tiết.

Khi Ä‘ó, các bá»™ liên quan sẽ rất nhàn, khỏi phải cãi vã, bá»™ làm việc của bá»™, DN làm việc của DN. Các kết quả của kinh tế học trong mấy chục năm vừa qua Ä‘ã cho thấy, nếu thiếu 1 trong 2 Ä‘iều kiện sau thì DN hoạt Ä‘á»™ng không hiệu quả: (1) Sá»± cạnh tranh lành mạnh; (2) Ràng buá»™c ngân sách của chúng phải cứng (tức là không tạo cho tâm lý á»· lại do được Æ°u tiên, bao cấp, trợ giúp).

Chính vì thế, thay cho cải thiện cÆ¡ chế quản lý giá xăng dầu hiện hành (vẫn phải làm trong ngắn hạn), phải tạo ra 2 Ä‘iều kiện trên đối vá»›i tất cả các DN nhà nÆ°á»›c.

Đấy là cách giải quyết tận gốc vấn đề và không chỉ vá»›i các DN xăng dầu.

Nguồn tin: Laodong