Äá»ƒ kết hợp hài hòa lợi ích giữa Nhà nÆ°á»›c, doanh nghiệp và người tiêu dùng, các cÆ¡ quan quản lý cần quan tâm và tham mÆ°u cho Nhà nÆ°á»›c má»™t số vấn đề sau:

>>Phân tích cÆ¡ chế Ä‘iều hành kinh doanh xăng dầu từ năm 2008 đến nay(Bài 1)

Má»™t là: Không nên quy định dá»± trữ 30 ngày vì chúng ta Ä‘ã có nhà máy lọc dầu Dung Quất, sản lượng Ä‘áp ứng được 25-30 % nhu cầu và cÅ©ng không lấy giá bình quân 30 ngày làm cÆ¡ sở cho việc Ä‘iều chỉnh tăng hoặc giảm giá bởi chu kỳ tiêu thụ các đầu mối khác nhau mà cần dá»±a vào sức tiêu thụ của má»—i doanh nghiệp cụ thể để quy định các chu kì tiêu thụ cho các doanh nghiệp tá»± quyết định, làm được nhÆ° vậy việc giảm giá sẽ được thá»±c hiện rất nhanh và linh Ä‘á»™ng vì khi má»™t vài doanh nghiệp có lãi sẽ tá»± khắc Ä‘iều chỉnh xuống để cạnh tranh thị trường và lập tức các doanh nghiệp khác sẽ phải hạ theo; việc tăng giá sẽ khó khăn hÆ¡n vì các doanh nghiệp phải nhìn nhau, doanh nghiệp nào tăng giá trÆ°á»›c thì đồng nghÄ©a vá»›i việc không tiêu thụ được hàng...

 Theo nghị định 84/2009 NĐ-CP quy định cho tất cả các đầu mối chi phí kinh doanh định mức tối Ä‘a 600 Ä‘/lít là không hợp lý do những yếu tố chính phân tích ở trên dẫn đến chi phí đầu vào khác nhau, giá vốn khác nhau, không lấy chi phí đầu vào của doanh nghiệp thấp nhất làm cÆ¡ sở Ä‘iều hành dẫn đến các doanh nghiệp không có Ä‘iều kiện tiên tiến tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng thì rất khó khăn, chi phí các doanh nghiệp khác nhau hình thành giá 1 lít xăng dầu khác nhau; việc trích lập, sá»­ dụng quỹ bình ổn giữa các doanh nghiệp khác nhau: Đối vá»›i những doanh nghiệp tiêu thụ vá»›i số lượng lá»›n sẽ trích được quỹ nhiều và ngược lại. Trong khi Ä‘ó, mục Ä‘ích hình thành quỹ bình ổn giúp ổn định về giá của doanh nghiệp nhÆ°ng hiện nay, việc sá»­ dụng quỹ chÆ°a hợp lý.

Hai là: Tổ chức lại các doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu và kinh doanh xăng dầu, để tạo ra các doanh nghiệp có năng lá»±c và mặt bằng xuất phát Ä‘iểm tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng nhau, xóa dần sá»± khác biệt về lợi thế hạ tầng kỹ thuật vị trí kho cảng và thị phần nhÆ° hiện nay trÆ°á»›c khi bÆ°á»›c vào cạnh tranh Ä‘ây là Ä‘iều kiện tiên quyết trÆ°á»›c khi chuyển đổi sang cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c. Đây là việc làm nếu không có quyết tâm cao thì rất khó vì cÆ¡ quan quản lý ngại Ä‘á»™ng chạm, về phía doanh nghiệp không phải tất cả đều ủng há»™ mặc dù biết rằng thay đổi sẽ là rất tốt, nếu không có sá»± sắp xếp lại về lâu dài tất yếu sẽ dẫn đến hệ quả những doanh nghiệp ở “đẳng cấp” thấp hÆ¡n sẽ thua lá»— kéo dài và nhiều nguy cÆ¡ có thể xảy ra… nhÆ°ng do tâm lý ngại thay đổi vì vậy chÆ°a quyết tâm cao trong đề xuất, kiến nghị… NhÆ°ng nếu không làm được Ä‘iều này, trÆ°á»›c mắt sẽ làm tổn thất má»™t nguồn lá»±c Ä‘áng kể Ä‘áng ra để đầu tÆ° cho lÄ©nh vá»±c khác, chính do việc các đầu mối cạnh tranh vá»›i nhau không cân sức vì vậy doanh nghiệp nào cÅ©ng tập trung đầu tÆ° nâng cao năng lá»±c đặc biệt là đầu tÆ° vào kho cảng và mạng lÆ°á»›i phân phối, phÆ°Æ¡ng tiện vận chuyển, ngay cả tÆ° nhân cÅ©ng thi nhau đầu tÆ° kho cảng, trạm xăng dầu, mua sắm xe vận chuyển … gây lãng phí và không hiệu quả trong khi nếu được tổ chức lại thì việc phát huy và sá»­ dụng cÆ¡ sở vật chất hiện có có khi Ä‘ã dÆ° thừa. Việc không rõ ràng về thẩm quyền và trách nhiệm, thiếu sá»± kiểm soát của Nhà nÆ°á»›c trong công tác quy hoạch phát triển hệ thống cÆ¡ sở hạ tầng kho, cảng, cá»­a hàng kinh doanh xăng dầu dẫn đến việc đầu tÆ° không đồng đều, manh mún, gây lãng phí ngân sách Nhà nÆ°á»›c. Hiện nay, cả nÆ°á»›c có hÆ¡n 30 cảng và gần 2 triệu m³ kho, song trong tình trạng dàn trải, manh mún. Số lượng kho, cảng quá nhiều, nhÆ°ng quy mô má»—i kho cảng bé, vị trí các kho, cảng thường trùng nhau ở cùng má»™t địa Ä‘iểm, Trạm bán lẻ xăng dầu chá»— thừa chá»— thiếu, có khi chỉ má»™t cung Ä‘oạn đường ngắn có 2-3 trạm xăng dầu của các đầu mối khác nhau… Từ Ä‘ó đặt ra vấn đề cần tái cấu trúc lại các Ä‘iều kiện kinh doanh xăng dầu của các doanh nghiệp và phải quy hoạch bố trí sắp xếp lại nhằm tập trung nguồn lá»±c và sá»­ dụng hiệu quả vốn đầu tÆ° và tài nguyên Nhà nÆ°á»›c. Cần thu gọn các doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu và kinh doanh xăng dầu, không để phân tán nhÆ° hiện nay, nhằm nâng cao sức cạnh tranh cho các doanh nghiệp, sá»­ dụng có hiệu quả cÆ¡ sở hạ tầng kinh doanh xăng dầu. Có định hÆ°á»›ng, đẩy mạnh cổ phẩn hóa doanh nghiệp để thu hút vốn, tăng khả năng cạnh tranh, và tiến tá»›i hành thành tập Ä‘oàn kinh tế Ä‘a sở hữu trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu, hiện nay có 11 đầu mối nhập khẩu, thời gian tá»›i dá»± kiến có thêm 2-3 đầu mối được cấp phép, có má»™t vài doanh nghiệp Ä‘ang tiến hành cổ phần hóa nhÆ°ng vốn nhà nÆ°á»›c vẫn chiếm 80- 90 % - nhÆ° vậy thá»±c chất vẫn là các doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c, nhà nÆ°á»›c cạnh tranh vá»›i nhà nÆ°á»›c, việc các doanh nghiệp cạnh tranh vá»›i nhau lá»—, lãi chẳng qua là nhặt túi này bỏ sang túi khác mà thôi…

Ba là: Thá»±c hiện nhất quán các quyết định, thông tÆ° hÆ°á»›ng dẫn Ä‘ã ban hàng. Các quyết định ban hành cấp dÆ°á»›i không trái vá»›i các quyết định ban hành cấp trên. Các quyết định ban hành sau không trái vá»›i các quyết định ban hành trÆ°á»›c.

     Bốn là: xem xét lại phÆ°Æ¡ng thức Ä‘iều hành giá:

Nguồn xăng dầu tiêu thụ trong nÆ°á»›c phụ thuá»™c vào nguồn nhập khẩu, quản lý xăng dầu ná»™i địa lại càng phải phù hợp vá»›i sá»± vận Ä‘á»™ng của thị trường xăng dầu thế giá»›i.

Cần chuyển đổi cÆ¡ chế quản lý kinh doanh xăng dầu nÆ°á»›c ta cho phù hợp vá»›i thị trường xăng dầu quốc tế; từ bỏ hẳn cÆ¡ chế bao cấp, định giá, quản lý theo kiểu hành chá»›nh đối vá»›i kinh doanh xăng dầu. Cần chuyển kinh doanh xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường có Ä‘iều tiết. Dù giá xăng dầu thế giá»›i biến Ä‘á»™ng hàng ngày, hàng giờ nhÆ°ng thị trường xăng dầu trong nÆ°á»›c cần được ổn định. Vừa không định giá xăng dầu trong nÆ°á»›c cố định má»™t cách cứng nhắc tách rời giá xăng dầu quốc tế, vừa không để giá xăng dầu trong nÆ°á»›c nhảy múa theo biến Ä‘á»™ng hàng ngày của giá xăng dầu quốc tế.

Kiểu định giá hành chính rất khó thích ứng vá»›i những thời kỳ giá thế giá»›i có biến Ä‘á»™ng lá»›n, nhất là khi tăng giảm thuế nhập khẩu, Ä‘iều chỉnh giá để đối phó tình trạng biến Ä‘á»™ng giá, bù lá»— kinh doanh,... Kinh tế nÆ°á»›c ta chuyển sang kinh tế thị trường nhÆ°ng do xăng dầu là hàng hoá có vai trò đặc biệt trong sản xuất và đời sống nên thị trường xăng dầu cần có cÆ¡ chế Ä‘iều tiết bảo đảm ổn định thị trường, cân đối cung - cầu về xăng dầu cho nền kinh tế. Việc Ä‘iều tiết cần được hình thành bằng má»™t hệ thống chính sách và công cụ kinh tế để phát huy vai trò quản lý của Nhà nÆ°á»›c và vai trò tá»± chủ kinh doanh của các doanh nghiệp, trÆ°á»›c hết là đối vá»›i những doanh nghiệp lá»›n trong sản xuất, xuất - nhập khẩu và phân phối xăng dầu, Nhà nÆ°á»›c chỉ Ä‘iều chỉnh ở thời Ä‘iểm cần thiết. Quản lý thuế nhập khẩu, các khoản phụ thu và giá bán xăng dầu là má»™t ná»™i dung quan trọng của quản lý nhà nÆ°á»›c. Bất kỳ Nhà nÆ°á»›c nào cÅ©ng coi xăng dầu là má»™t mặt hàng chủ yếu Ä‘em nguồn thu lá»›n cho ngân sách qua thu thuế, bao gồm (thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng...). Thông qua các quy định về thuế, Nhà nÆ°á»›c có thể sá»­ dụng thuế làm công cụ để Ä‘iều chỉnh giá bán xăng dầu, không gây biến Ä‘á»™ng lá»›n cho nền kinh tế, đồng thời tạo quyền chủ Ä‘á»™ng kinh doanh cho các doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu và kinh doanh xăng dầu; giải quyết hài hoà lợi ích giữa các bên: quốc gia, doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu và người tiêu dùng. Để đảm bảo coi thuế là công cụ hữu hiệu Ä‘iều chỉnh giá bán, ổn định được nguồn thu mà không phụ thuá»™c vào sá»± tăng giảm giá Ä‘á»™t biến của thế giá»›i.

Năm là: Tăng cường kiểm tra, giám sát doanh nghiệp nhập khẩu và kinh doanh xăng dầu:Tá»± do kinh doanh không có nghÄ©a là từ bỏ sá»± giám sát của Nhà nÆ°á»›c mà là cần tăng cường hÆ¡n nữa vai trò kiểm tra, giám sát của nhà nÆ°á»›c đối vá»›i các thÆ°Æ¡ng nhân trong việc tuân thủ pháp luật. Tránh kiểu kiểm tra mang tính chất tình thế, vụ việc, mà phải chuyển sang phÆ°Æ¡ng thức kiểm tra mang tính chất phòng ngừa.

- Tăng cường các biện pháp mang tính chất hÆ°á»›ng dẫn để các doanh nghiệp tá»± kiểm tra và chịu trách nhiệm về các hành vi của họ theo hÆ°á»›ng nâng cao tính tá»± chủ của doanh nghiệp và sá»± bình đẳng trÆ°á»›c pháp luật.

Phân định rõ vai trò và nhiệm vụ của của cÆ¡ quan công quyền trong quản lý, bởi quản lý thị trường là công việc của cả hệ thống chính trị, bá»™ máy nhà nÆ°á»›c và toàn xó há»™i chứ khụng thể chỉ là hệ thống quản lý thị trường trá»±c thuá»™c ngành công thÆ°Æ¡ng.

- Các cÆ¡ quan chức năng cần có sá»± phối hợp và chia sẻ thông tin để có thể kiểm tra, giám sát hoạt Ä‘á»™ng của các DNNK&KD xăng dầu má»™t cách hiệu quả hÆ¡n. Cụ thể nhÆ°: Giữa các cÆ¡ quan thanh tra chuyên ngành vá»›i thanh tra thÆ°Æ¡ng mại, giữa cÆ¡ quan thuế vá»›i cÆ¡ quan đăng kiểm…Đồng thời Nhà nÆ°á»›c cần Ä‘Æ°a công tác kiểm toán hoạt Ä‘á»™ng của các doanh nghiệp, trong Ä‘ó có các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, thành công việc thường xuyên. Hoạt Ä‘á»™ng kiểm toán trong các doanh nghiệp chính là công việc kiểm tra và quản lý tài chính của doanh nghiệp, tạo Ä‘iều kiện cho các thành viên trong doanh nghiệp có Ä‘iều kiện tiếp cận và nắm được thá»±c trạng tài chính trong doanh nghiệp thông qua các báo cáo kiểm toán hàng năm. Kiểm toán giúp cho hoạt Ä‘á»™ng của thÆ°Æ¡ng nhân có hiệu quả, đứng vững và tránh phá sản trong cÆ¡ chế thị trường.

Thường xuyên coi trọng công tác giáo dục cho các doanh nhân cÅ©ng nhÆ° các cán bá»™ công nhân viên của doanh nghiệp về ý nghÄ©a kinh tế và xó há»™i của cỏc giỏ trị của doanh nghiệp. Bản thân các doanh nghiệp cần phải cải tiến và nâng cao công tác Ä‘ào tạo Ä‘á»™i ngÅ© cán bá»™ quản lý, kinh doanh. Cần coi trọng việc thá»±c hiện và tuân thủ các nguyên tắc đạo đức kinh doanh, đạo đức xã há»™i, và các nguyờn tắc định ra tÆ° tưởng chủ đạo hoạt Ä‘á»™ng trong các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp chỉ trở thành những thÆ°Æ¡ng nhân Ä‘ích thá»±c và phát huy được vai trò của mình khi các hiểu biết và vận dụng Ä‘úng giá trị và nguyên tắc trong việc phát huy ná»™i lá»±c của mình để kinh doanh không chỉ vì lợi nhuận, mà còn vì các giá trị xã há»™i và tôn trọng lợi ích của người tiêu dùng.

- Quan tâm đến việc tuyên truyền giáo dục ý thức tôn trọng pháp luật cho doanh nghiệp, khÆ¡i dậy ý thức tá»± cường dân tá»™c trong kinh doanh, trong Ä‘ó chú trọng vai trò Ä‘i đầu, làm gÆ°Æ¡ng của các doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu và kinh doanh xăng dầu thuá»™c khu vá»±c kinh tế nhà nÆ°á»›c, cÅ©ng nhÆ° các cán bá»™ quản lý trong bá»™ máy công quyền.

Cao Văn Hân

Bài tiếp theo:Quỹ Bình ổn(Bài 3)