Trong vụ việc về quản lý giá sữa trẻ dành cho trẻ em dÆ°á»›i 6 tuổi, mặc dù Ä‘ã phân công trách nhiệm, có đầy đủ ban bệ và công cụ pháp lý nhÆ°ng hai Bá»™ Tài chính và Công ThÆ°Æ¡ng (cả Bá»™ Y tế nữa) vẫn để cho giá sữa bá»™t dành cho đối tượng này tăng đều đều. Trong khi, theo báo chí, giá sữa cùng loại ở má»™t số nÆ°á»›c trong khu vá»±c hầu nhÆ° không biến Ä‘á»™ng Ä‘áng kể.

TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° vậy là trong khi hai bá»™ Ä‘ùn đẩy trách nhiệm lẫn nhau, người tiêu dùng Ä‘ã phải móc túi trả tiền nhiều hÆ¡n cho xăng dầu do những lá»— hổng trong việc xác định thuế nhập khẩu xăng dầu làm căn cứ tính giá bán.

Còn trong lÄ©nh vá»±c than, sá»± bất nhất trong quản lý xuất khẩu than giữa Bá»™ Tài chính và Công ThÆ°Æ¡ng làm cho không những các doanh nghiệp và người tiêu dùng năng lượng phải đối mặt vá»›i thá»±c tế nhập khẩu than thay vì mua từ trong nÆ°á»›c vá»›i giá được nhà nÆ°á»›c quản lý (thấp hÆ¡n giá xuất khẩu), mà còn dẫn đến tình trạng môi trường bị ảnh hưởng lá»›n bởi than tốt- chất lượng cao thì được xuất Ä‘i, trong khi chỉ giữ lại hoặc nhập khẩu than kém hÆ¡n, chất lượng thấp hÆ¡n.

Tại sao lại có tình trạng Ä‘á nhau này, và cần làm gì để tình trạng này không còn xảy ra nữa?

Theo dõi ná»™i dung chỉ trích giữa các bá»™ vá»›i nhau, có thể thấy các quan chức liên quan của các bá»™ Ä‘ã không... thuá»™c luật! Lúc thì họ “quên” rằng Ä‘ã có những văn bản hÆ°á»›ng dẫn do chính bá»™ mình, bá»™ khác, hoặc Chính phủ ban hành. Lúc thì họ “chÆ°a hiểu Ä‘úng” những văn bản liên quan. NhÆ° vậy kể cÅ©ng lạ. Vì công việc thường ngày của các quan chức này là đọc, nghiên cứu và ra văn bản, để (phối hợp vá»›i nhau) quản lý các lÄ©nh vá»±c chuyên ngành của mình. Việc họ cứ “quên” hay “chÆ°a hiểu Ä‘úng” buá»™c người ta phải Ä‘i đến kết luận rằng họ hoặc có trình Ä‘á»™ nhận thức pháp luật quá kém (khả năng ít xảy ra hÆ¡n) hoặc Ä‘ã chểnh mảng vá»›i vai trò và công việc của mình.

Sá»± chểnh mảng khó có thể xảy ra hÆ¡n nếu có cÆ¡ chế quy trách nhiệm rõ ràng khi xảy ra hậu quả thì bá»™ nào phải chịu trách nhiệm.

NhÆ°ng trong cÆ¡ chế phối hợp liên ngành nhÆ° hiện nay, những quy định kiểu nhÆ° “bá»™ X chủ trì, phối hợp vá»›i bá»™ Y” nghe thì tưởng là chặt chẽ nhÆ°ng thá»±c ra lại là lá»— hổng dẫn đến tình trạng vô trách nhiệm, á»· lại vào nhau hoặc Ä‘ùn đẩy trách nhiệm cho nhau theo kiểu “cha chung không ai khóc”. Bá»™ Y có thể chỉ trích bá»™ X rằng bá»™ X là Ä‘Æ¡n vị chủ trì việc quản lý lÄ©nh vá»±c Z, vậy thì họ sẽ đợi bá»™ X hành Ä‘á»™ng, và khi có vấn đề trong lÄ©nh vá»±c này thì bá»™ X phải là Ä‘Æ¡n vị chịu trách nhiệm. Ngược lại, bá»™ X cÅ©ng có thể “phản pháo” rằng họ là Ä‘Æ¡n vị chủ trì nhÆ°ng chỉ hành Ä‘á»™ng khi có sá»± phối hợp của bá»™ Y (ví dụ, trên các khía cạnh kỹ thuật chuyên ngành, ngoài tầm hiểu biết chuyên môn và nhận thức của bá»™ X), nhÆ°ng bá»™ Y Ä‘ã không phối hợp má»™t cách đầy đủ và Ä‘úng đắn nên dẫn đến hậu quả, vì thế bá»™ Y má»›i là Ä‘Æ¡n vị chịu trách nhiệm...

Chính phủ cần thay đổi cung cách quản lý nền kinh tế theo hÆ°á»›ng quy trách nhiệm quản lý má»™t ngành, má»™t lÄ©nh vá»±c nào Ä‘ó về má»™t mối duy nhất. Nếu nhÆ° từ trÆ°á»›c đến nay Chính phủ thấy Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng phù hợp hÆ¡n trong vai trò là Ä‘Æ¡n vị chủ trì quản lý giá xăng dầu thì từ nay về sau Chính phủ giao cho duy nhất Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng chịu trách nhiệm hoàn toàn trong việc này mà không nên, không cần lôi kéo Bá»™ Tài chính vào vá»›i vai trò “chủ trì” và/hoặc “phối hợp”. Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng từ nay tá»± xây dá»±ng và áp dụng phÆ°Æ¡ng pháp tính giá cÆ¡ sở. Kể cả trong trường hợp có nhiều mức thuế suất khác nhau (giữa thuế MFN và thuế trong các hiệp định thÆ°Æ¡ng mại tá»± do) thì Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng tá»± quyết định mức thuế áp dụng mà họ thấy phù hợp nhất.

Nhu cầu phải có cÆ¡ chế phối hợp vá»›i các bá»™ khác, ví dụ nhÆ° Bá»™ Tài chính, thá»±c ra có thể thay thế hoàn toàn bởi cÆ¡ chế yêu cầu và Ä‘áp ứng. Ví dụ, vẫn trong lÄ©nh vá»±c giá xăng dầu, nếu thấy chÆ°a chắc chắn về tính Ä‘úng đắn và phù hợp của phÆ°Æ¡ng pháp tính giá cÆ¡ sở (xét trên khía cạnh nào Ä‘ó, ví dụ nhÆ° đảm bảo công tác Ä‘iều hành giá xăng dầu theo Ä‘úng các quy định về Luật Giá) và/hoặc tính hợp lý của việc áp dụng má»™t loại thuế suất nào Ä‘ó trong nhiều loại thuế suất MFN và các hiệp định thÆ°Æ¡ng mại tá»± do... thì Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng có thể gá»­i công văn tham vấn, yêu cầu Bá»™ Tài chính giải Ä‘áp, cung cấp các ná»™i dung cần thiết để Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng dá»±a vào Ä‘ó ra quyết định cuối cùng.

Ở Ä‘ây sẽ có khả năng Bá»™ Tài chính không “nhiệt tình” và Ä‘áp ứng má»™t cách Ä‘úng đắn và có trách nhiệm các yêu cầu của Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng. ChÆ°a vá»™i bàn đến khía cạnh Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng có thể báo cáo Chính phủ và Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ về sá»± thiếu trách nhiệm của Bá»™ Tài chính, trong trường hợp này thì Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng vẫn hoàn toàn có thể tá»± ra quyết định dá»±a trên tham vấn các chuyên gia của mình, chuyên gia Ä‘á»™c lập, và/hoặc lấy ý kiến Ä‘óng góp của dÆ° luận nhÆ° cách nhiều cÆ¡ quan chính quyền vẫn làm từ trÆ°á»›c đến nay. Nói cách khác, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng vẫn hoàn toàn có thể Ä‘á»™c lập ra quyết định (sau khi tham khảo các nguồn), và phải chịu trách nhiệm khi để xảy ra hậu quả, mà không thể lấy lý do là không nhận được sá»± phối hợp Ä‘úng đắn của Bá»™ Tài chính để biện minh cho việc chậm trá»… hoặc sai lầm trong quản lý giá xăng dầu của mình.

Trở lại vá»›i chuyện xá»­ lý sá»± thiếu trách nhiệm có thể có của Bá»™ Tài chính. Lúc này cần có vai trò của Chính phủ và Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ trong việc quản lý các bá»™ trưởng của mình để không có tình trạng “hỏi không Ä‘áp”, hoặc Ä‘áp mà nhÆ° không. Nếu Chính phủ và Thủ tÆ°á»›ng không làm tốt được việc này, vẫn để tình trạng đến Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng yêu cầu mà Bá»™ Tài chính không Ä‘áp ứng (đến nÆ¡i đến chốn) thì thá»­ hỏi trong quan hệ giữa các doanh nghiệp và người dân vá»›i các cÆ¡ quan công quyền tình trạng sẽ còn tệ hại đến Ä‘âu, và tÆ°Æ¡ng lai của việc hô hào cải cách hành chính sẽ Ä‘i về Ä‘âu?