Hàng loạt vụ cháy xe máy, ôtô khiến người tiêu dùng nghi ngờ chất lượng xăng dầu, đặc biệt khi nhiều mẫu xăng phát hiện có chứa nÆ°á»›c, pha methanol, xăng không đạt chỉ số octan nhÆ° công bố...

DÆ° luận Ä‘ang đặt ra câu hỏi phải chăng chính việc kiểm soát chất lượng xăng dầu Ä‘ang bị buông lỏng nên Ä‘ã dẫn đến tình trạng trên?

Thá»±c tế, các doanh nghiệp (DN) đầu mối hiện nay má»›i chỉ quản lý được khoảng 1/4 số cá»­a hàng bán lẻ xăng dầu. Số còn lại vẫn diá»…n ra tình trạng mua nguồn xăng dầu trôi nổi, không hóa Ä‘Æ¡n chứng từ, chất lượng kém để tối Æ°u hóa lợi nhuận.

SÆ¡ đồ phân phối và kiểm soát chất lượng xăng dầu hiện nay

Theo các chuyên gia, Ä‘ây là lý do khiến thị trường xăng dầu trở nên há»—n loạn và khó kiểm soát được chất lượng nhÆ° hiện nay.

13.000 kiểm soát được 3.000?

Ông S., phụ trách kinh doanh xăng dầu má»™t công ty thÆ°Æ¡ng mại tại TP.HCM, cho biết công ty chuyên bán sỉ xăng dầu và bán lẻ tại má»™t số cây xăng trá»±c thuá»™c. Cuối tuần trÆ°á»›c, Ä‘Æ¡n vị này lấy 25.000 lít xăng A92 từ kho của DN đầu mối ở Tổng kho xăng dầu Nhà Bè. Tại Ä‘ây, công ty đầu mối cung cấp giấy chứng nhận kiểm định chất lượng xăng dầu, tiến hành lấy mẫu xăng lÆ°u, sau Ä‘ó hàng được chuyển về hai cây xăng bán lẻ của đại lý trá»±c thuá»™c.

Để đề phòng trường hợp trong quá trình vận chuyển khoảng má»™t giờ từ kho của DN đầu mối về cây xăng bán lẻ tài xế rút ruá»™t, pha thêm hóa chất, trÆ°á»›c khi xăng được đổ vào bồn DN đầu mối tiếp tục lấy mẫu lÆ°u.

Ông S. cho biết do có mẫu xăng lÆ°u nên dá»… dàng truy lại xăng dỏm từ khâu nào của công Ä‘oạn trên. Tuy nhiên, khi xăng đổ xuống bồn của đại lý thì không ai biết được đại lý làm gì. Trường hợp bể chứa của đại lý có dung tích 25.000 lít, nhÆ°ng đại lý chỉ lấy 15.000 lít, sau Ä‘ó pha thêm methanol, acetone... khó ai kiểm soát được.

Từ xăng A92, đến khâu này hoàn toàn có thể biến thành há»—n hợp xăng A92 pha vá»›i methanol, acetone hay bất cứ dung môi hóa chất nào khác có thể hòa tan vá»›i xăng. Từ Ä‘ây, DN đầu mối hay các tổng đại lý không thể kiểm soát được. HÆ¡n nữa, vá»›i lượng 15.000-20.000 lít, má»™t cây xăng chỉ bán trong má»™t tuần là hết hàng. Do Ä‘ó, việc kiểm soát càng khó khăn.

Ông Hoàng Lâm, phó giám đốc Trung tâm Tiêu chuẩn kỹ thuật Ä‘o lường chất lượng 3 (Quatest 3), cho biết trÆ°á»›c khi xuất bán hàng ra thị trường, DN đầu mối buá»™c phải có giấy chứng nhận xăng dầu đạt chất lượng, phù hợp vá»›i tiêu chuẩn VN. Quatest 3 Ä‘ã kiểm nghiệm cho rất nhiều lô hàng xăng dầu ở khu vá»±c phía Nam. Đại Ä‘a số hàng đều đạt chất lượng.

Ông Lâm cho rằng về cÆ¡ bản, đầu vào xăng dầu và đầu ra từ tay DN đầu mối đến tổng đại lý hoặc đại lý rất chặt chẽ. Tuy nhiên, đến khâu đầu ra từ các đại lý đến người tiêu dùng lại quá ná»›i lỏng, ít được kiểm tra, kiểm soát. Điều này dẫn đến người kinh doanh sẵn sàng pha thêm dung môi, hóa chất vào để kiếm lợi nhuận.

 Theo tính toán, nếu pha 15-20% methanol vào xăng không chì A92, người bán xăng có thể lời được vài ngàn đồng/lít.

Theo Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng, hiện cả nÆ°á»›c có khoảng 13.000 đại lý bán lẻ xăng dầu. Trong Ä‘ó, khoảng 3.000 cá»­a hàng trá»±c thuá»™c hệ thống bán lẻ của các công ty đầu mối. Theo Petrolimex, Ä‘Æ¡n vị này có 2.000 cá»­a hàng trá»±c thuá»™c. Tổng công ty Dầu VN (PV Oil), Ä‘Æ¡n vị Ä‘ang chiếm 22% thị phần bán lẻ xăng dầu trong nÆ°á»›c, cÅ©ng cho biết Ä‘ang có 463 cá»­a hàng xăng dầu trá»±c thuá»™c hệ thống...

Các DN đều cam kết thá»±c hiện các bÆ°á»›c quản chặt chất lượng xăng dầu trong hệ thống cá»­a hàng bán lẻ của mình. Tuy nhiên, khoảng 10.000 đại lý còn lại, DN làm không xuể. Ông Nguyá»…n Xuân SÆ¡n, tổng giám đốc PV Oil, cho biết cá»­a hàng trong hệ thống PV Oil thì đảm bảo nhÆ°ng ngoài hệ thống thì rất khó.

Nạp nhiên liệu vào xe bồn tại tổng kho xăng dầu Nhà Bè, TP.HCM. Doanh nghiệp đầu mối chỉ bảo đảm chất lượng xăng dầu đối vá»›i các cá»­a hàng trá»±c thuá»™c, còn các đại lý thì... chịu! - Ảnh: T.T.D.

CÆ¡ há»™i cho “xăng dầu Ä‘en”

Qua tìm hiểu của Tuổi Trẻ, nhiều đại lý bán lẻ xăng dầu thừa nhận việc phải pha trá»™n, bán xăng chất lượng kém do thời gian qua chiết khấu từ các công ty đầu mối, tổng đại lý cho DN bán lẻ rất bấp bênh. Có thời Ä‘iểm chiết khấu xuống còn 150 đồng/lít, DN chịu chi phí vận chuyển nên thá»±c tế chỉ còn 50 đồng/lít. Mức chiết khấu này khiến đại lý bị thua lá»— nặng.

Đại diện má»™t DN bán lẻ xăng dầu ở Bà Rịa - VÅ©ng Tàu cho biết DN phải đầu tÆ° chi phí mặt bằng, trang thiết bị, trả lÆ°Æ¡ng nhân viên, chi phí Ä‘iện kinh doanh, lãi vay ngân hàng... Nhiều thời Ä‘iểm mức chiết khấu không đủ để DN trang trải các khoản trên.

Chính vì vậy để đảm bảo không lá»—, bên cạnh việc tiếp tục duy trì hợp đồng dài hạn vá»›i tổng đại lý hoặc công ty đầu mối, nhiều đại lý lấy nguồn hàng trôi nổi, không rõ chất lượng từ xe bồn rút ruá»™t, thậm chí từ những tổng đại lý có nguồn xăng dầu pha. Ở những nguồn hàng này, DN được nhận mức chiết khấu tối thiểu 500 đồng/lít, có thời Ä‘iểm lên đến hÆ¡n 1.000 đồng/lít.

“Bản thân đại lý cÅ©ng không biết xăng pha gì. Chỉ biết rẻ, lời nhiều là mua. Hàng mua không có hợp đồng, không hóa Ä‘Æ¡n chứng từ. DN muốn lấy khi nào cÅ©ng có, chỉ cần Ä‘iện thoại thÆ°Æ¡ng lượng giá cả, chiết khấu là xong” - đại diện DN này nói.

Trong khi Ä‘ó, theo quy định tại nghị định 84, má»—i đại lý chỉ được lấy hàng từ má»™t tổng đại lý hoặc má»™t công ty đầu mối. TÆ°Æ¡ng tá»±, má»—i tổng đại lý chỉ được lấy hàng từ má»™t công ty đầu mối. Tuy nhiên, giá»›i kinh doanh xăng dầu cho biết quy định chỉ là quy định, và trên thá»±c tế thời gian qua không có nhiều DN tuân thủ Ä‘iều này.

Chủ tịch há»™i đồng thành viên PV Oil Lê NhÆ° Linh bức xúc nói: “Tình trạng đại lý xăng dầu “kết hôn” vá»›i má»™t công ty đầu mối nhÆ°ng lại “ngoại tình” vá»›i những nguồn bán hàng trôi nổi khác khá phổ biến, khiến DN không thể nào kiểm soát được chất lượng hàng”.

Má»›i Ä‘ây 18 DN bán lẻ xăng dầu ở Bà Rịa - VÅ©ng Tàu Ä‘ã có Ä‘Æ¡n kiến nghị lên Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ, trong Ä‘ó khẳng định do không có cạnh tranh chiết khấu nên đại lý má»›i phải mua nguồn hàng chui, không đảm bảo chất lượng.

Các DN này kiến nghị được chủ Ä‘á»™ng lá»±a chọn Ä‘Æ¡n vị cung cấp giá tốt trong từng thời Ä‘iểm, tạo sá»± cạnh tranh về chiết khấu dÆ°á»›i mức giá trần do Bá»™ Tài chính quy định. Khi Ä‘ó, đại lý đảm bảo chi phí kinh doanh, có lợi nhuận nên sẽ không cần phải lấy hàng trôi nổi và gian lận thÆ°Æ¡ng mại phổ biến nhÆ° hiện nay.

Tuy nhiên, các DN đầu mối và các tổng đại lý xăng dầu lại cho rằng làm nhÆ° vậy sẽ càng khó quản chặt chất lượng xăng dầu.

Đại diện Công ty cổ phần thÆ°Æ¡ng mại xuất nhập khẩu Thủ Đức - má»™t tổng đại lý xăng dầu lá»›n tại TP.HCM - cho biết thông thường má»—i đại lý xăng dầu chỉ có má»™t bồn chứa. Nếu cho đại lý lấy hàng từ nhiều nguồn khác nhau, khi hàng Ä‘Æ°a về cây xăng sẽ phải đổ chung bồn. Trường hợp lấy phải hàng kém chất lượng, hay chính đại lý pha trá»™n các dung môi hóa chất rẻ hÆ¡n xăng vào để kiếm lời sẽ rất khó kiếm soát. Vì khi Ä‘ó sẽ không biết ai là thủ phạm “làm bậy” để quy trách nhiệm, xá»­ lý, chế tài.

Doanh nghiệp đầu mối sẽ bị phạt nếu bán ngoài hệ thống

Theo Ä‘iều 17 nghị định 84 quy định: tổng đại lý chỉ được ký hợp đồng làm tổng đại lý cho má»™t thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối; đại lý chỉ được ký hợp đồng làm đại lý bán lẻ cho má»™t tổng đại lý, hoặc má»™t thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối; cá»­a hàng bán lẻ xăng dầu thuá»™c hệ thống phân phối của thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối chịu sá»± kiểm soát của thÆ°Æ¡ng nhân Ä‘ó, chỉ được mua bán xăng dầu vá»›i thÆ°Æ¡ng nhân trong hệ thống phân phối của mình.

Trường hợp phát hiện tổng đại lý, đại lý, cá»­a hàng bán lẻ xăng dầu có hành vi lấy hàng từ nhiều nguồn khác nhau sẽ bị xá»­ phạt 20-30 triệu đồng. DN đầu mối bán xăng dầu cho các đại lý ngoài hệ thống phân phối của mình cÅ©ng bị xá»­ phạt 30-40 triệu đồng.

Má»™t cán bá»™ Chi cục Quản lý thị trường TP.HCM cho biết trong các đợt kiểm tra về Ä‘o lường, chất lượng xăng dầu, cÆ¡ quan này vẫn luôn kiểm tra song song về hóa Ä‘Æ¡n chứng từ để xem xét nguồn đầu vào của các cây xăng.

Tuy nhiên, Ä‘oàn kiểm tra chỉ phát hiện má»™t vài trường hợp cây xăng lấy hàng từ nhiều nguồn, còn lại phần lá»›n các đại lý lấy xăng dỏm từ nguồn hàng trôi nổi nên không thể hiện trên hóa Ä‘Æ¡n chứng từ.

Nguồn tin: Tuoitre