Dá»± toán thu ngân sách từ dầu thô năm 2015 được Chính phủ xây dá»±ng trên mức giá 100 USD/thùng. Song, giá dầu thô lại liên tục giảm khiến ngân sách nÆ°á»›c ta phải đối mặt vá»›i khả năng hụt thu khá lá»›n

Nhiều năm nghiên cứu về ngân sách nhà nÆ°á»›c, chuyên gia kinh tế - TS VÅ© Đình Ánh phân tích: Việt Nam 2 năm gần Ä‘ây luôn để dá»± toán dầu quanh mức 100 USD/thùng và đều thành công nhÆ°ng diá»…n biến giá dầu thô hiện Ä‘ã khác nhiều. Ná»­a đầu năm 2014, giá dầu Brent ở mức trên 100 USD/thùng nhÆ°ng đến ngày 2-11 chỉ còn chÆ°a đến 70 USD/thùng.

Kịch bản xấu: Hụt thu trên 50.000 tỉ đồng

Nhiều dá»± Ä‘oán cho rằng giá dầu có thể xuống tá»›i 42 USD/thùng vì Ä‘ây là mức liên quan đến chi phí bình quân sản xuất dầu mỏ. Nếu giá dầu giảm xuống mức này, các nÆ°á»›c xuất khẩu sẽ không sản xuất nữa để tránh lá»—. Trong khi Ä‘ó, xu thế chung cho rằng giá dầu giảm vì phụ thuá»™c vào biến Ä‘á»™ng chính trị thế giá»›i.

Biến Ä‘á»™ng này sẽ tác Ä‘á»™ng lá»›n đến thu ngân sách vì Việt Nam là quốc gia vừa xuất khẩu dầu thô vừa nhập khẩu xăng dầu để tiêu dùng trong nÆ°á»›c. Vì thế, tác Ä‘á»™ng sẽ ở cả 2 chiều là giảm giá xăng dầu và giảm thu từ thuế nhập khẩu mặt hàng này.

Giá xăng dầu giảm chỉ ảnh hưởng đến thu ngân sách, còn nhiều thành phần kinh tế khác đều có lợi Ảnh: TẤN THẠNH

Ở góc Ä‘á»™ xuất khẩu, nguồn thu từ dầu thô đến từ thuế tài nguyên, phân chia lợi nhuận theo hợp đồng hợp tác liên doanh của các công ty dầu khí và thuế thu nhập doanh nghiệp (DN). Bình quân má»—i năm, Việt Nam xuất khẩu hÆ¡n 14 triệu tấn dầu thô. Má»—i tấn tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 7 thùng, nhÆ° vậy sản lượng xuất khẩu trung bình má»—i năm khoảng 100 triệu thùng.

Má»›i Ä‘ây, Chính phủ Ä‘ã công bố chỉ cần giá dầu giảm 1 USD, ngân sách sẽ hụt thu trên 1.000 tỉ đồng. TS VÅ© Đình Ánh Ä‘Æ°a ra các kịch bản: Vá»›i phÆ°Æ¡ng án giá dầu 60 USD/thùng thì ngân sách hụt thu 40.000 tỉ đồng so vá»›i dá»± toán, nếu xuống mức 40 USD/thùng thì ngân sách hụt thu khoảng 60.000 tỉ đồng.

Ở góc Ä‘á»™ nhập khẩu, khoản thu ngân sách đến từ thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế GTGT hàng nhập khẩu và hàng loạt phí nằm trong má»—i lít xăng dầu. Khoản thu này Ä‘ã được tính toán đạt khoảng 11.000-15.000 tỉ đồng/năm. Khi giá dầu giảm má»™t ná»­a cÅ©ng đồng nghÄ©a vá»›i việc thu thuế chỉ còn má»™t ná»­a giá trị. TÆ°Æ¡ng ứng vá»›i 2 kịch bản nêu trên, dá»± kiến khoản này sẽ làm ngân sách giảm thêm 5.500-7.500 tỉ đồng nữa.

NhÆ° vậy, tính chung cả hụt thu về giá xuất khẩu và thuế nhập khẩu thì giảm thu ngân sách có thể lên đến mức 50.000 tỉ đồng, tính theo mức trung bình của cả 2 phÆ°Æ¡ng án giá dầu Ä‘ã nêu.

Nguy cơ phải tăng vay nợ

PGS-TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, cho rằng trong bối cảnh nguồn thu ngân sách Ä‘ang rất yếu, nền kinh tế Việt Nam chÆ°a phục hồi hoàn toàn, thêm cú tác Ä‘á»™ng trá»±c diện của giá dầu sẽ ảnh hưởng rất nặng đến nguồn thu.

“Việt Nam phụ thuá»™c vào giá dầu cÅ©ng lá»›n, trong Ä‘iều kiện ngân sách yếu thì thất thu do giá dầu giảm là không nhỏ. Chính phủ phải có phÆ°Æ¡ng án tìm nguồn thu bổ sung và tính toán cân đối lại ngân sách. Thậm chí, nếu khó khăn thì phải tính đến khả năng vay mượn hoặc phát hành trái phiếu bù lại” - ông Thiên đề xuất.

Đến nay, thu ngân sách năm 2014 Ä‘ã bằng dá»± toán. Riêng thu dầu thô Ä‘ã vượt dá»± toán 10% cả về giá và sản lượng. NhÆ° vậy, diá»…n biến giá dầu thô không ảnh hưởng đến ngân sách năm 2014.

Theo công bố của Bá»™ Tài chính thì vượt thu ngân sách cả năm 2014 đạt khoảng 10%, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 60.000 tỉ đồng. Thế nhÆ°ng, khi làm dá»± toán ngân sách cho năm 2015 trên cÆ¡ sở giá dầu thô 100 USD/thùng, Bá»™ Tài chính vẫn rất khó cân đối được nguồn tăng lÆ°Æ¡ng theo lá»™ trình, phải đề xuất hoãn song không được Quốc há»™i chấp thuận. Thá»±c tế này cho thấy nhiệm vụ chi năm 2015 sẽ hết sức căng thẳng vì khả năng hụt thu là rất cao, trái ngược vá»›i việc tăng thu nhÆ° năm 2014.

Theo TS VÅ© Đình Ánh, Chính phủ cần có kịch bản ứng phó vá»›i giá dầu. Về nguyên tắc kinh doanh, có thể tăng sản lượng khai thác hoặc giảm sản lượng chờ giá nhÆ°ng khó tăng sản lượng khai thác vì các mỏ của Việt Nam đều Ä‘ã khai thác đến công suất thiết kế. Còn giảm sản lượng đợi giá lên thì ngân sách vẫn có nguy cÆ¡ hụt thu vì sản lượng xuất khẩu dầu thô giảm. Khả thi hÆ¡n là phải tìm nguồn thu khác, cÆ¡ cấu lại chi để bảo đảm không tăng thâm hụt ngân sách.

“Khó nhất là thiết kế nguồn thu để đỡ hụt thu ngân sách. Khoản thu từ dầu thô và thu ná»™i địa chiếm khoảng 25%-30%, thu từ dầu thô giảm thì trông vào thu xuất nhập khẩu, thu ná»™i địa” - TS Ánh cho biết.

Giá dầu giảm, nhiều thị trường quốc tế có cÆ¡ há»™i tăng trưởng thì nhu cầu nhập khẩu hàng sẽ tăng lên - cÆ¡ há»™i cho Việt Nam tăng xuất khẩu hàng hóa. Để tăng xuất khẩu thì phải tăng nhập khẩu nhiên liệu, nhÆ° vậy cÅ©ng làm tăng thuế xuất nhập khẩu cho ngân sách. Đây có thể coi là má»™t nguồn bù cho hụt thu từ dầu thô.

Đối vá»›i thu ná»™i địa (gồm thu từ thuế GTGT, thu nhập DN, thu nhập cá nhân), triển vọng giá dầu giảm thì kinh tế tốt lên, tác Ä‘á»™ng làm tăng nguồn thu. Khoản thu khác là đất Ä‘ai cÅ©ng có thể cải thiện do Quốc há»™i vừa thông qua Luật Nhà ở và Luật Kinh doanh bất Ä‘á»™ng sản, cho phép người nÆ°á»›c ngoài được mua nhà tại Việt Nam.

Về khả năng giảm chi, TS VÅ© Đình Ánh cho biết có 3 khoản chi ngân sách gồm chi thường xuyên (chiếm 70%), chi trả nợ và chi đầu tÆ°. Trong Ä‘ó, chi trả nợ không thể cắt giảm; chi thường xuyên lá»›n về tỉ trọng nhÆ°ng mức chi lại rất thấp, khó Ä‘iều chỉnh giảm, lại gắn vá»›i chi có tính chất lÆ°Æ¡ng và chi để duy trì bá»™ máy. Năm 2015, cân nhắc kỹ má»›i bố trí được nguồn tăng lÆ°Æ¡ng 8%, nếu có thể thì phải tăng lên 10%. Về nguyên tắc có thể cắt được nhÆ°ng liên quan đến vấn đề rất khó khăn là tinh giản bá»™ máy hoặc tiết kiệm đối vá»›i các chế Ä‘á»™ chi công vụ. Nếu Ä‘iều chỉnh giảm chi thường xuyên sẽ tác Ä‘á»™ng đến hàng triệu người. DÆ° địa lá»›n nhất là cắt giảm đầu tÆ°.

Cơ hội cho cả nền kinh tế

“Tôi thấy khó nhÆ°ng Ä‘ây lại là má»™t trong những Ä‘iều kiện để Việt Nam buá»™c phải tính toán lại căn bản chi tiêu ngân sách. Chiến lược là sẽ phải chuyển sang hệ thống ngân sách cứng, mạnh mẽ, quyết liệt thay cho ngân sách mềm nhÆ° hiện nay. Có thể nói Ä‘ây là thời Ä‘iểm tÆ° duy lại cách sá»­ dụng nguồn lá»±c công để phát triển hiệu quả nhất” - PGS-TS Trần Đình Thiên nhìn nhận.

Trong khi Ä‘ó, TS VÅ© Đình Ánh cho rằng thất thu ngân sách là vấn đề buá»™c Bá»™ Tài chính phải tính toán bù đắp song về cÆ¡ bản, nền kinh tế sẽ được hưởng lợi. Giá xăng dầu giảm thì không có lý do gì để giá hàng hóa, dịch vụ tăng, mà xăng dầu lại là đầu vào của nhiều ngành sản xuất. Đây là cÆ¡ há»™i rất tốt để các mặt hàng sá»­ dụng xăng dầu giảm chi phí nhằm phục hồi sản xuất, có tăng trưởng, có tiền chi vào hoạt Ä‘á»™ng khác. Xét về vấn đề há»— trợ phát triển kinh tế thì giá dầu giảm mạnh là rất tốt, chỉ hụt thu đối vá»›i ngân sách còn mọi thành phần kinh tế khác đều có lợi.

DN đường mừng ít, lo nhiều

Theo ông Nguyá»…n Văn Lá»™c, Tổng Giám đốc Công ty CP Đường Biên Hòa, nếu giá dầu thô giảm, nhiều DN khác mừng nhÆ°ng DN sản xuất đường lại lo đối mặt vá»›i dÆ° thừa cung.

“Sản phẩm chế biến từ cây mía gồm cồn nguyên liệu và đường. NÆ°á»›c có sản lượng mía lá»›n nhÆ° Brazil chủ yếu sản xuất cồn nhiên liệu. Nếu giá năng lượng giảm, họ sẽ giảm sản lượng cồn và dồn sang sản xuất đường. NhÆ° thế, họ sẽ đẩy ra lượng đường rất lá»›n khiến nguồn cung dÆ° thừa, thị trường không chịu nổi sẽ có xu hÆ°á»›ng giảm giá đường và ảnh hưởng đến sản xuất mặt hàng này của các nÆ°á»›c khác, trong Ä‘ó có Việt Nam. Tất nhiên, ảnh hưởng này không phải đến ngay lập tức mà phải là quá trình giảm giá dầu thô trong thời gian đủ dài. Khi Ä‘ó, giá»›i đầu cÆ¡ sẽ nhìn thấy cÆ¡ há»™i và thị trường sẽ có những biến chuyển khó lường” - ông Lá»™c lý giải.

Ngành thép: Chi phí sản xuất giảm nhẹ

Ông Phạm Thế Trân, Phó Tổng Giám đốc Công ty Thép Bluescope Việt Nam, cho biết vá»›i ngành sản xuất thép, chi phí lá»›n nhất là năng lượng. Giá dầu thô giảm cÅ©ng có thể có tác Ä‘á»™ng đến chi phí năng lượng của ngành thép.

“DN thép sá»­ dụng nhiều Ä‘iện thì có thể được hưởng lợi từ việc giảm giá xăng dầu, nếu sá»­ dụng gas thì không chịu tác Ä‘á»™ng. Xăng dầu cÅ©ng là chi phí vận chuyển sản phẩm thép. Tùy vào chất lượng sản phẩm mà chi phí vận chuyển chiếm tỉ lệ khác nhau. Nếu thép có giá thành 1.600-1.800 USD/tấn thì chi phí vận chuyển chiếm khoảng 60 USD/tấn, nếu thép phẩm cấp thấp giá thành chỉ 800-900 USD/tấn thì chi phí vận chuyển là 30 USD/tấn. NhÆ° vậy, chi phí vận chuyển chiếm khoảng 2% chi phí sản xuất của DN thép, nếu giá xăng dầu giảm thì chi phí này cÅ©ng giảm nhẹ” - ông Trân phân tích.

Tác Ä‘á»™ng dây chuyền giúp giảm giá hàng hóa

Theo ông VÅ© Vinh Phú, Chủ tịch Hiệp há»™i Siêu thị Hà Ná»™i, nếu dầu thô đứng ở mức khoảng 70 USD/thùng trong thời gian dài thì dá»… thở hÆ¡n rất nhiều, vì nhÆ° vậy có nghÄ©a là giá bán lẻ xăng dầu sẽ giảm. Xăng dầu là chi phí đầu vào rất quan trọng của Ä‘a số ngành sản xuất. Tiêu dùng xăng dầu của các há»™ gia Ä‘ình cÅ©ng chiếm chi phí không nhỏ.

“Tôi cho rằng giá xăng dầu giảm khoảng 9.000 đồng/lít thì các ngành sản xuất sẽ giảm được tá»›i 20% chi phí nguyên liệu đầu vào, tác Ä‘á»™ng dây chuyền làm giảm giá hàng hóa, sức cầu vì thế cÅ©ng được đẩy lên. Từ Ä‘ó, thu thuế GTGT hàng tiêu dùng cÅ©ng tăng lên, bù đắp má»™t phần vào hụt thu ngân sách do giảm giá dầu thô. Tất nhiên, để có được phản ứng tích cá»±c nhÆ° vậy thì phải quyết liệt kiểm tra giá vận tải, đặc biệt là vận tải hàng hóa. Tôi cho rằng giá dầu thô giảm có thể gây khó khăn cho ngân sách nhÆ°ng Ä‘ó chỉ là ngắn hạn, còn lợi ích đối vá»›i nền kinh tế thì lá»›n hÆ¡n rất nhiều. Nếu Việt Nam chủ Ä‘á»™ng được nhiều hÆ¡n sản lượng xăng dầu tiêu thụ trong nÆ°á»›c thì sẽ có lợi nhiều hÆ¡n” - ông Phú nhận xét.

Nguồn tin: NLD