Bên cạnh tác Ä‘á»™ng khiến thu ngân sách nhà nÆ°á»›c sụt giảm, thì giá dầu thế giá»›i giảm cÆ¡ bản là má»™t thuận lợi, là má»™t dịp may hiếm có để cÆ¡ cấu lại nền kinh tế, giảm phụ thuá»™c vào bán tài nguyên.

Ảnh minh họa. Nguồn: internet

Đó là nhận định được nhiều chuyên gia Ä‘Æ°a ra trong buổi tọa Ä‘àm khoa học "Biến Ä‘á»™ng giá dầu và tác Ä‘á»™ng đến kinh tế Việt Nam" do Trung tâm Thông tin và Dá»± báo Kinh tế - Xã há»™i Quốc gia (Bá»™ Kế hoạch và Đầu tÆ°) tổ chức vào ngày 6/2.

3 kịch bản giá dầu cho kinh tế Việt Nam

Theo báo cáo “Triển vọng giá dầu thế giá»›i trong trung hạn và má»™t số kịch bản tác Ä‘á»™ng tá»›i nền kinh tế Việt Nam” của Trung tâm Thông tin và Dá»± báo Kinh tế - Xã há»™i Quốc gia năm 2015, trong kịch bản không có cú sốc giá dầu thế giá»›i - giá dầu diá»…n biến theo dá»± báo của CÆ¡ quan thông tin năng lượng Mỹ (EIA) và trên diá»…n biến kinh tế thế giá»›i đến tháng 1/2015, tăng trưởng kinh tế (GDP) của Việt Nam sẽ đạt 5,5%, lạm phát ở mức 2,7%, dá»± trữ ngoại hối đạt 37 tá»· USD.

Trưởng nhóm nghiên cứu, TS. LÆ°Æ¡ng Văn Khôi, Trưởng ban Kinh tế thế giá»›i cho biết, nhóm Ä‘ã tính toán khi giả định giá dầu thế giá»›i giảm theo 3 kịch bản, khi giá dầu ở mức 50 USD/thùng, 40 USD/thùng và 30 USD/thùng.

Tuy mức thất thu thuế tăng lên theo giá dầu giảm, nhÆ°ng tốc Ä‘á»™ tăng trưởng kinh tế cÅ©ng tăng theo.

So vá»›i dá»± báo của kịch bản không có cú sốc giá dầu thế giá»›i, khi giá dầu ở mức 50 USD/thùng, GDP Việt Nam tăng thêm 0,48%, lạm phát giảm 1,14% và dá»± trữ ngoại hối giảm 1,04 tá»· USD; ở mức 40 USD/thùng, GDP tăng thêm 0,61%, lạm phát giảm 1,11% và dá»± trữ ngoại hối giảm 1,12 tá»· USD; ở mức 30 USD/thùng, GDP tăng thêm 0,75%, lạm phát giảm 1,07% và dá»± trữ ngoại hối giảm 1,45 tá»· USD.

CÅ©ng phân tích về diá»…n biến và dá»± báo giá dầu, theo ông Lê Việt Trung, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Quản lý Dầu khí (Tập Ä‘oàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam) cÅ©ng cho rằng, từ tháng 1 đến tháng 7/2014, giá dầu luôn ở mức Ä‘á»™ ổn định, không biến đổi nhiều. Tuy nhiên, đến tháng 11/2014, khi các nÆ°á»›c OPEC kiên định không cắt giảm sản lượng, giá dầu ngay lập tức lao dốc không phanh.

Qua theo dõi, Ä‘ã có thời Ä‘iểm, giá dầu giảm tá»›i 50%, mức thấp nhất là 45 USD/ thùng (cao nhất gần 120 USD/thùng).

“Vá»›i việc giá dầu liên tục biến Ä‘á»™ng mạnh trong thời gian vừa qua, Ä‘iều này Ä‘ã khiến cho việc dá»± báo gặp rất nhiều khó khăn và hầu hết đều không chính xác”, ông Trung chia sẻ.

Theo lịch sá»­ giá dầu thế giá»›i, rất nhiều cú sốc về giá dầu Ä‘ã xảy ra, đặc biệt là năm 1986, 1998 và 2008. Trong Ä‘ó, năm 2008 chứng kiến biến Ä‘á»™ng tá»›i 60% và thời gian diá»…n ra lâu nhất vá»›i hÆ¡n 500 ngày.

Mặc dù đều cho rằng sẽ rất khó dá»± báo chuẩn được giá dầu trong những năm tá»›i vì thá»±c tế chứa Ä‘á»±ng nhiều yếu tố bất thường, nhÆ°ng các chuyên gia tại Tọa Ä‘àm đều cho rằng giá dầu khó có thể tăng trở lại mức 100 USD/thùng trong má»™t, hai năm tá»›i.

Nguyên nhân là do, cung dầu thô vẫn lá»›n hÆ¡n cầu. Ngoài ra, giá dầu còn chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố chính trị, sá»± cạnh tranh giữa nguồn dầu truyền thống của các nÆ°á»›c khu vá»±c Trung Đông, Nga và dầu Ä‘á phiến của Mỹ…

Được và mất gì?

Các chuyên gia tham gia thảo luận đều nhận định việc giảm giá dầu về mặt tổng thể sẽ giúp cho nền kinh tế tăng trưởng mạnh hÆ¡n và lạm phát thấp hÆ¡n.

Trong cả 3 kịch bản giá dầu thô kể trên do nhóm nghiên cứu của Trung tâm Dá»± báo Kinh tế - Xã há»™i quốc gia Ä‘Æ°a ra, GDP đều tăng Ä‘áng kể.

“Giá dầu giảm nền kinh tế Việt Nam cÅ©ng không bị ảnh hưởng quá tiêu cá»±c nhÆ° dÆ° luận lo ngại thời gian qua, dù ngân sách hụt thu nhÆ°ng đổi lại sản xuất sẽ được kích thích”, TS. LÆ°Æ¡ng Văn Khôi cho biết.

“Nếu chỉ tính hụt thu ngân sách từ giá dầu thô rồi Ä‘òi tăng thuế trong nÆ°á»›c là không xác Ä‘áng. Đặc biệt khi doanh nghiệp Ä‘ang rất khó khăn”, TS. Khôi nói.

Về ảnh hưởng tá»›i kinh tế Việt Nam, TS. Lê Việt Trung cho biết, “vá»›i Việt Nam, giá giảm từ 80 USD/thùng xuống còn 40 USD/thùng, PVN sẽ hụt thu má»™t con số Ä‘áng kể”.

Tuy nhiên, ở phần ngược lại, theo các chuyên gia, giá dầu giảm sẽ há»— trợ sản xuất, các chỉ tiêu kinh tế vÄ© mô, đặc biệt là GDP và giá cả sẽ hưởng lợi. Bởi, Việt Nam là nÆ°á»›c phải nhập gần 70% xăng, dầu thành phẩm Ä‘áp ứng nhu cầu trong nÆ°á»›c.

TS. LÆ°u Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển cÅ©ng đồng tình, hụt thu ngân sách từ giá dầu thô giảm không Ä‘áng ngại, có thể bù thu từ giảm chi tiêu. Điển hình nhÆ° ngành Giao thông năm 2014 má»›i rà soát 25 dá»± án, Ä‘ã tiết kiệm được hÆ¡n 5.200 tá»· đồng.

CÅ©ng theo Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Quản lý Dầu khí, giá dầu giảm cÅ©ng tác Ä‘á»™ng trái chiều vá»›i nhiều quốc gia. Trong Ä‘ó, các nÆ°á»›c nhập khẩu, nhÆ°: Nhật Bản, Trung Quốc… Ä‘ang hưởng lợi từ việc này, bởi khi mức nhiên liệu giảm dẫn đến tăng trưởng kinh tế.

Cần ứng phó ra sao?

TS. Nguyá»…n Ngọc Tuyến, Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính dá»± báo trong 2 năm tá»›i (2015-2016) giá dầu thô thế giá»›i chỉ duy trì mức 50-60 USD/thùng (khó lên mức 70 USD/thùng nhÆ° má»™t số cÆ¡ quan Việt Nam dá»± báo). Vá»›i Việt Nam, theo TS. Tuyến, sản lượng dầu thô xuất khẩu khoảng 8,5 triệu tấn, nhÆ°ng đồng thời cÅ©ng nhập về 7-8 triệu tấn xăng, dầu thành phẩm má»—i năm.

“Hiện thuế nhập khẩu xăng, dầu khoảng 30%, ngoài ra còn thuế VAT, thuế môi trường… nguồn thu này Ä‘óng góp vào ngân sách không hề nhỏ. Khi xem xét về giá dầu thô chúng ta phải Ä‘ánh giá 2 chiều. HÆ¡n nữa, ngân sách hụt thu 3-4 nghìn tá»· đồng từ dầu thô cÅ©ng chÆ°a ảnh hưởng gì nhiều”, ông Tuyến nói.

Do Ä‘ó, ông Tuyến không đồng tình vá»›i đề xuất tăng thuế VAT để bù phần hụt thu ngân sách do giá dầu giảm.

Đồng tình vá»›i nhận định của TS. Tuyến, chuyên gia kinh tế LÆ°u Bích Hồ cÅ©ng cho rằng, “nếu chỉ tính hụt thu ngân sách từ giá dầu thô rồi tăng thuế trong nÆ°á»›c là không xác Ä‘áng. Đặc biệt, khi doanh nghiệp Ä‘ang rất khó khăn. Chúng ta kêu gọi ngân hàng giảm lãi suất cho vay để há»— trợ doanh nghiệp, giờ lại tăng thuế, khiến doanh nghiệp Ä‘ã khó càng thêm khó. Thu ngân sách cần theo hÆ°á»›ng khoan sức dân, không phải nhân lúc này để siết sức dân”.

TS. Hồ cÅ©ng nhận định, giá dầu giảm là áp lá»±c rất tốt để chúng ta cÆ¡ cấu lại nền kinh tế, tạo nguồn thu bền vững từ tăng năng suất lao Ä‘á»™ng, cải thiện công nghệ, thay vì mãi Ä‘ào tài nguyên để bán. “Các chuyên gia nÆ°á»›c ngoài vẫn khuyên Việt Nam nên giảm khai thác, đừng quá á»· lại vào nguồn thu từ bán tài nguyên”, TS. Hồ nói.

Tuy nhiên, để cho nền kinh tế tăng trưởng tốt, khắc phục được những tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c, phát huy được những tác Ä‘á»™ng tích cá»±c, Nhà nÆ°á»›c cần nghiên cứu kỹ, dá»±a trên những số liệu tin cậy và thá»±c tế trong nÆ°á»›c để Ä‘Æ°a ra những giải pháp, Ä‘iều hành hợp lý.

Bên cạnh Ä‘ó, kiến nghị vá»›i Chính phủ, TS. LÆ°Æ¡ng Văn Khôi Ä‘Æ°a ra những chính sách thích hợp để giảm tập trung cao vào thị trường Trung Quốc. Trong ngắn hạn,nÆ°á»›c ta có thể chuyển sang tập trung cao vào nhập khẩu từ các nÆ°á»›c TPP và trong dài hạn là khuyến khích đầu tÆ° trong nÆ°á»›c, phát triển mạnh công nghiệp phụ trợ, thu hút FDI từ những đối tác có trình Ä‘á»™ phát triển khoa học - công nghệ cao để sản xuất ra những mặt hàng mà Việt Nam Ä‘ang nhập khẩu từ Trung Quốc vá»›i tá»· trọng lá»›n.

Để bù phần hụt thu ngân sách do giá dầu giảm, TS. Khôi và cá»™ng sá»± đề xuất 2 biện pháp chính là giảm lãi suất cho vay và tăng thuế giá trị gia tăng (VAT).

Nguồn tin: Tapchitaichinh