Ngành công nghiệp dầu mỏ của Colombia, sau nhiều thập kỷ tăng trưởng nhanh chóng, trở thành động lực chính cho phép màu kinh tế của quốc gia Andean này, đang phải đối mặt với những lực cản nghiêm trọng kể từ khi Gustavo Petro trở thành tổng thống cánh tả đầu tiên của nước cộng hòa thống nhất. Ông không giấu diếm cam kết chấm dứt sự phụ thuộc của Colombia vào dầu thô bằng cách ngừng trao các hợp đồng thăm dò hydrocarbon mới. Điều này xảy ra vào thời điểm khó khăn đối với ngành kinh tế quan trọng vẫn đang phải vật lộn để phục hồi sau đại dịch và thường xuyên bị rung chuyển bởi các cuộc biểu tình bạo lực. Những cuộc biểu tình đó, tác động đến hoạt động của ngành và khối lượng sản xuất, nhận được rất ít nếu có bất kỳ tin tức nào bên ngoài Colombia. Chúng là kết quả của tình trạng căng thẳng gia tăng, do thất hứa và sự cố môi trường, trong các cộng đồng nơi ngành công nghiệp dầu mỏ của Colombia hoạt động, đáng chú ý là thảo nguyên rộng lớn tạo thành một phần của chân đồi phía đông Andean và lưu vực sông Amazon.
Trong nhiều thập kỷ, ngành công nghiệp dầu mỏ quan trọng về mặt kinh tế của Colombia đã bị bạo lực đeo bám và chịu trách nhiệm về thiệt hại môi trường đáng kể ở nhiều khu vực nhạy cảm về mặt sinh thái của đất nước. Lĩnh vực dầu khí từ lâu đã được các lực lượng du kích cánh tả, đặc biệt là Lực lượng Vũ trang Cách mạng Colombia (FARC) và Quân đội Giải phóng Quốc gia (ELN) hiện đã giải giáp, coi là mục tiêu hợp pháp trong cuộc đấu tranh chống lại nhà nước Colombia. Ngành dầu khí đã trở thành nguồn thu nhập vô giá cho các nhóm vũ trang bất hợp pháp đó khi họ tham gia vào các chiến dịch bắt cóc và tống tiền những người tham gia ngành. Sự phản đối lâu dài của cộng đồng đối với hoạt động công nghiệp ở nhiều khu vực có hoạt động dầu khí đã gây ra các cuộc biểu tình, phong tỏa đường phố và xâm chiếm mỏ dầu. Ngoài ra còn có các cáo buộc về sự thông đồng giữa các công ty năng lượng, các thành phần của lực lượng quốc phòng Colombia và các nhóm bán quân sự để đàn áp lao động có tổ chức, những người bảo vệ môi trường và những người khác.
Yếu tố cơ bản thúc đẩy sự phản đối của cộng đồng đối với ngành dầu khí là lịch sử lâu dài của chính phủ quốc gia ở Bogota cùng với những người tham gia ngành đã loại họ khỏi quy trình ra quyết định phê duyệt các dự án dầu khí mới. Điều này bao gồm quyền của các cộng đồng bị ảnh hưởng bởi các dự án dầu mới được tham vấn trước và khả năng phủ quyết một số phát triển nhất định. Có nhiều lý do giải thích cho điều này, nhưng lý do chính là nhu cầu cấp thiết đối với Colombia là tăng đáng kể trữ lượng và sản lượng dầu đã được chứng minh để Bogota có thể gặt hái những phần thưởng tài chính to lớn do khai thác dầu mỏ mang lại. Áp lực phê duyệt nhanh chóng các dự án thăm dò và phát triển dầu mỏ đang gia tăng do trữ lượng đã được chứng minh ít ỏi của Colombia, vào cuối năm 2021 chỉ ở mức 2 tỷ thùng, chỉ có thể duy trì sản xuất trong 8 năm nữa. Mong muốn mở rộng trữ lượng dầu đã được chứng minh của Colombia đang lên đến đỉnh điểm mà không có phát hiện hydrocarbon lớn nào trong hơn một thập kỷ.
Các cuộc biểu tình phản đối ngành công nghiệp dầu mỏ diễn ra thường xuyên ở Colombia, mặc dù chúng thường ít được đưa tin bên ngoài quốc gia Nam Mỹ đang bị xung đột tàn phá này. Trong năm 2021, khi các cuộc biểu tình bạo lực chống chính phủ, bắt nguồn từ kế hoạch tăng thuế của Duque, lan tràn khắp quốc gia Andean, các công ty dầu mỏ buộc phải đóng cửa các giếng dầu khi những người biểu tình phong tỏa các con đường. Điều này đã tác động mạnh đến sản lượng dầu của Colombia, vốn đã giảm xuống còn 694.000 thùng mỗi ngày trong tháng 5 năm 2021 vào đỉnh điểm của các cuộc biểu tình. Mặc dù không có cuộc biểu tình lớn nào trên toàn quốc kể từ đó, nhưng các cộng đồng địa phương thường xuyên phong tỏa các con đường và mỏ dầu ở miền đông và miền nam Colombia. Đây là một vấn đề đặc biệt phổ biến ở các vùng phía nam của Putumayo và Caqueta, nơi có ít nhất 39 hợp đồng dầu mỏ được trao bởi cơ quan quản lý ngành của Colombia, Cơ quan Hydrocarbon Quốc gia (ANH) xâm phạm lãnh thổ người bản địa.
Các cuộc biểu tình mới nhất xảy ra ở vùng đông nam của Caqueta. Các cộng đồng địa phương đã phong tỏa các mỏ dầu do Emerald Energy, một công ty con của công ty năng lượng Sinochem do chính phủ Trung Quốc kiểm soát, ở đô thị San Vincente del Caguan, điều hành. Cảnh sát chống bạo động khét tiếng tàn bạo của Colombia, được biết đến với tên viết tắt là ESMAD, đã được triển khai để bảo vệ các cơ sở của Emerald Energy và đàn áp cuộc biểu tình. Sau một cuộc đụng độ dữ dội giữa những người biểu tình và cảnh sát khiến một thường dân và một nhân viên cảnh sát thiệt mạng, 79 nhân viên cảnh sát và ít nhất sáu công nhân của Emerald Energy đã bị bắt, sau đó được thả.
Tranh chấp đã gây ra các cuộc biểu tình bạo lực xoay quanh các yêu cầu của cộng đồng về việc xây dựng một con đường dài 31 dặm tương đương 50 km và yêu cầu thanh toán 1 triệu đô la hàng năm. Sau cuộc biểu tình bạo lực, Emerald đã đphát tín hiệu rằng họ đang cân nhắc rời khỏi Caqueta sau khi mỏ dầu và nhiều cơ sở khác của công ty gần như bị phá hủy. Theo Francisco Lloreda, chủ tịch Hiệp hội Dầu khí Colombia (ACP), điều này sẽ khiến khoản đầu tư 600.000 USD mà công ty dự định thực hiện vào cơ sở hạ tầng địa phương bị mất. Sự bất đồng đáng kể xung quanh Emerald Energy đã có từ khoảng một thập kỷ trước. Các cộng đồng nằm gần các hoạt động của công ty này kể từ năm 2017 đã bày tỏ lo ngại về hành vi của công ty. Đã có những cáo buộc rằng công ty con của Sinochem đã sử dụng thủ đoạn khuất tất, những lời hứa hão và thậm chí là dối trá để có được sự chấp thuận của cộng đồng đối với các dự án dầu mỏ của mình. Các cộng đồng lân cận khẳng định rằng công ty với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương đã cưỡng bức sử dụng đất tư nhân và thậm chí ép buộc các cộng đồng bị ảnh hưởng phê duyệt các mỏ dầu được đề xuất sẽ được phát triển. Mặc dù những tuyên bố này không có cơ sở và chưa được chứng minh, nhưng rõ ràng chúng đang thúc đẩy sự tức giận và phản đối của cộng đồng đối với Emerald Energy, vốn đã nổ ra như những cuộc phản đối mới nhất.
Những sự kiện này đang thúc đẩy bất đồng chính kiến chống chính phủ ở một khu vực đầy biến động, từ lâu đã là trung tâm của cuộc xung đột dân sự kéo dài hàng thập kỷ của Colombia. Đô thị này là thành trì của Lực lượng Vũ trang Cách mạng Colombia (FARC) và là địa điểm diễn ra các cuộc thảo luận hòa bình giữa lãnh đạo quân du kích và Bogota từ năm 1999 đến năm 2002. Trong khi FARC giải giáp sau hiệp ước hòa bình năm 2016 giữa quân du kích và Bogota được thực hiện thì các nhóm khác nhau đã từ chối chấp nhận thỏa thuận và tiếp tục hoạt động. Có những lo ngại đáng kể rằng cuộc biểu tình được xúi giục bởi các nhóm bất đồng chính kiến FARC, những người không chấp nhận hiệp định hòa bình năm 2016. Tình báo Quân đội Colombia gần đây cho biết bạo lực mới nhất được tài trợ bởi những người bất đồng chính kiến với FARC từ các nhóm Jorge Briceño' và 'Miller Perdomo.' Vẫn chưa thể khẳng định liệu đó có phải là trường hợp của nhiều cộng đồng nông thôn và bản địa trong khu vực đã phải gánh chịu hậu quả nặng nề dưới bàn tay của FARC hiện đã không còn tồn tại và các nhóm ly khai bất đồng chính kiến của tổ chức này hay không.
Khu vực ở Caqueta nơi Emerald Energy hoạt động, giống như hầu hết các khu vực xa xôi của Colombia, bị thiếu cơ sở hạ tầng cơ bản và sự hiện diện yếu kém của chính phủ. Có một lịch sử lâu dài ở Colombia về các công ty năng lượng cam kết xây dựng cơ sở hạ tầng địa phương ở những khu vực họ hoạt động như một phần của quá trình xin giấy phép xã hội cần thiết. Trong nhiều trường hợp, những lời hứa xây dựng cơ sở hạ tầng cơ bản đã được sử dụng để khuyến khích cộng đồng địa phương đồng ý với các hoạt động của ngành công nghiệp dầu mỏ. Có rất nhiều trường hợp các khoản thanh toán đã hứa không được thực hiện đầy đủ và cơ sở hạ tầng đã thỏa thuận không được cung cấp.
Sự phẫn nộ đối với ngành công nghiệp dầu mỏ của Colombia phổ biến ở nhiều cộng đồng nông thôn và bản địa, đặc biệt là nơi các dự án đã được phê duyệt vi phạm quyền được tham vấn trước của người dân. Một rào cản vào tháng 2 năm 2023 giữa Puerto Gaitan và mỏ dầu Rubiales, mỏ dầu năng suất cao nhất của Colombia, ở Meta Department, đã cắt giảm sản lượng 49.500 thùng mỗi ngày. Công ty dầu khí quốc gia Colombia Ecopetrol buộc phải giảm sản lượng tại nhà máy lọc dầu Barrancabermeja công suất 230.000 thùng/ngày khoảng 20.000 thùng/ngày xuống còn 210.000 thùng/ngày. Trong tháng 1 năm 2023, ELN đã đe dọa các công ty dầu mỏ đang hoạt động ở Cục Arauca, nơi từ lâu đã là thành trì của quân du kích cánh tả. Điều này chứng kiến SierraCol Energy, công ty đã mua lại tài sản trên đất liền của Colombia vào năm 2020 và công ty khoan Parex Resources của Canada tạm dừng hoạt động. Parex cũng buộc phải đóng cửa tài sản sau cuộc tấn công bằng chất nổ vào tháng 11 năm 2022 vào các cơ sở của họ ở đô thị Tame Arauca.
Không rõ liệu Emerald Energy có thất hứa với cộng đồng địa phương về việc xây dựng cơ sở hạ tầng cơ bản hay không nhưng rõ ràng giấy phép xã hội của công ty con của Sinochem đã sụp đổ. Điều này đã xảy ra sau một cuộc tranh chấp kéo dài giữa công ty và các cộng đồng địa phương khác nhau ở những khu vực mà công ty hoạt động ở Caqueta bắt đầu từ đầu năm 2012. Các cuộc biểu tình mới nhất ảnh hưởng đến Emerald Energy là triệu chứng của sự suy giảm rộng rãi hơn về giấy phép xã hội của ngành dầu mỏ ở Colombia nơi có lịch sử thù địch lâu dài giữa các cộng đồng địa phương. Nhiều khả năng sẽ có thêm các cuộc biểu tình, nhiều trong số đó có thể bùng phát thành bạo lực, khi các cộng đồng địa phương thúc đẩy các quyền của họ được công nhận và chống lại những thiệt hại về môi trường đang diễn ra và những lời hứa bị thất hứa.
© Bản tiếng Việt của Xangdau.net
