Nếu bất ổn lan sang Algeria, Nigeria và ba thành viên lá»›n nhất của OPEC là Iran, Ả Rập Saudi và các Tiểu vÆ°Æ¡ng quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) thì má»™t cú sốc giá dầu là Ä‘iều có thể xảy ra và nguy cÆ¡ về cuá»™c suy thoái kinh tế toàn cầu càng gia tăng.

TiÌ€nh hiÌ€nh rối loaÌ£n ở các nước Trung Đông vaÌ€ Bắc Phi Ä‘ã gây ra cÆ¡n sốc trên thiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng dâÌ€u mỏ quốc tế. Libya Ä‘ang bên bÆ¡Ì€ vÆ°Ì£c nôÌ£i chiến Ä‘ã chấm dứt cung cấp dâÌ€u khí cho nước ngoaÌ€i. Kết quả laÌ€, tuâÌ€n qua, giá dâÌ€u Brent lên cao hÆ¡n 100 dollar/thuÌ€ng, coÌ€n giá dâÌ€u Tây Texas (dầu ngọt nhẹ) laÌ€ gâÌ€n 120 dollar/thuÌ€ng. Để chấn chỉnh laÌ£i tiÌ€nh hiÌ€nh trên thiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng, các nước OPEC phải sử duÌ£ng các nguôÌ€n dÆ°Ì£ trữ của miÌ€nh. Song, nếu laÌ€n sóng cách maÌ£ng lan sang cả các quốc gia khác chuyên xuất khẩu “vaÌ€ng Ä‘en”, thiÌ€ trên thế giới sẽ buÌ€ng nổ cuôÌ£c khủng hoảng dâÌ€u mỏ.

Đã tÆ°Ì€ lâu trên thiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng nhiên liêÌ£u không thấy tâm traÌ£ng hốt hoảng nhÆ° vâÌ£y. Chuyên viên các ngân haÌ€ng lớn nhất Ä‘êÌ€u nói lên dÆ°Ì£ Ä‘oán bi quan. Theo các nhaÌ€ phân tích của ngân haÌ€ng “Barclays Capital”, giá dâÌ€u sẽ lên Ä‘ến 150 dollar/thuÌ€ng, coÌ€n các chuyên viên của ngân haÌ€ng NhâÌ£t Bản Nomura nói vêÌ€ mức giá 220 dollar. Giới kinh doanh dâÌ€u mỏ nhớ laÌ£i tiÌ€nh traÌ£ng khủng hoảng hôÌ€i năm 1973. Khi Ä‘ó, OPEC Ä‘ã áp duÌ£ng lêÌ£nh cấm vâÌ£n dâÌ€u mỏ Ä‘ối với các quốc gia ủng hôÌ£ Israel trong cuôÌ£c chiến tranh chống Siria vaÌ€ Ai CâÌ£p. Kết quả laÌ€ giá dâÌ€u thô tăng gấp 4 lâÌ€n. HiêÌ£n nay cũng có nguy cÆ¡ tÆ°Æ¡ng tÆ°Ì£, nhÆ°ng không phải theo ý muốn của chính quyêÌ€n các nước xuất khẩu dâÌ€u mỏ maÌ€ do haÌ€nh Ä‘ôÌ£ng phản Ä‘ối của Ä‘ám Ä‘ông ngÆ°Æ¡Ì€i biểu tiÌ€nh. Nếu các vuÌ£ lôÌ£n xôÌ£n lan ra lãnh thổ Algeria, Nigeria vaÌ€ ba thaÌ€nh viên lớn nhất của OPEC – Iran, ẢrâÌ£p Saudi vaÌ€ các Tiểu vÆ°Æ¡ng quốc ẢrâÌ£p thống nhất thiÌ€ trên thiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng quốc tế sẽ thiếu dâÌ€u mỏ.

Má»™t cú sốc về giá dầu có thể chặn Ä‘à phục hồi của nền kinh tế thế giá»›i

Chuyên viên Dmitry Lyutyagin thuá»™c hãng Ä‘âÌ€u tÆ° Alor-Invest nhận định: “HiêÌ£n nay cũng có nguy cÆ¡ nhÆ° vâÌ£y. Theo kết quả năm 2009, khối lÆ°Æ¡Ì£ng khai thác dâÌ€u mỏ ở các nước Trung Đông laÌ€ gâÌ€n 24 triêÌ£u thuÌ€ng/ngaÌ€y. Đây laÌ€ chỉ riêng các nước Trung Đông. Thêm vaÌ€o Ä‘ó,  Libya vaÌ€ Nigeria Ä‘ã khai thác 4 triêÌ£u thuÌ€ng. Tính tổng côÌ£ng, các nước Ä‘ó Ä‘ảm bảo 1/3 nhu câÌ€u vêÌ€ dâÌ€u mỏ trên thiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng thế giới. Nếu tiÌ€nh hiÌ€nh căng thẳng ở Bắc Phi tiếp tuÌ£c leo thang vaÌ€ lan ra các nước nhÆ° Iran hoặc ẢrâÌ£p Saudi, thiÌ€ khối lÆ°Æ¡Ì£ng cung cấp dâÌ€u mỏ sẽ giảm hẳn. Giá dâÌ€u mỏ vaÌ€ giá hÆ¡Ì£p Ä‘ôÌ€ng bán dâÌ€u mỏ sẽ tăng voÌ£t”.

Giá»›i phân tích nhiều người Ä‘ã dÆ°Ì£ Ä‘oán vêÌ€ diễn biến tiÌ€nh hiÌ€nh nhÆ° vâÌ£y ngay tÆ°Ì€ thÆ¡Ì€i gian cuôÌ£c cách maÌ£ng Tunisia. Tuy nhiên, Tunisia không phải laÌ€ câÌ€u thủ lớn trên thiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng nhiên liêÌ£u. TiÌ€nh hiÌ€nh với Ai CâÌ£p laÌ€ khác. Đây laÌ€ nước lớn qúa cảnh dâÌ€u mỏ. Còn Libya laÌ€ thaÌ€nh viên OPEC vaÌ€ chiếm viÌ£ trí thứ 8 vêÌ€ khối lÆ°Æ¡Ì£ng khai thác dâÌ€u. Trước Ä‘ây, Libya Ä‘ã khai thác 1 triêÌ£u  600 nghiÌ€n thuÌ€ng dâÌ€u má»—i ngaÌ€y. HiêÌ£n nay thiÌ€ khối lÆ°Æ¡Ì£ng khai thác giảm Ä‘i 4 lâÌ€n. HiêÌ£n nay, Libya không cung cấp dâÌ€u mỏ cho thiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng thế giới. Các nhaÌ€ kinh doanh lo ngaÌ£i rằng, diễn biến sÆ°Ì£ kiêÌ£n ở những quốc gia láng giêÌ€ng cũng sẽ phát triển theo kiÌ£ch bản tÆ°Æ¡ng tá»±. Các nhaÌ€ buôn buôÌ£c phải tính Ä‘ến tiÌ€nh huống rủi ro. Giá các hÆ¡Ì£p Ä‘ôÌ€ng bán dâÌ€u mỏ cũng tăng cao.

Chuyên viên Timur Khairullin, công ty Ä‘âÌ€u tÆ° Grandis Capital nhận xét: “Khu vÆ°Ì£c naÌ€y Ä‘óng vai troÌ€ quan troÌ£ng trong viêÌ£c cung cấp dâÌ€u mỏ cho thiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng thế giới. OPEC bảo Ä‘ảm 30%. Các quốc gia khác không có khả năng gia tăng khối lÆ°Æ¡Ì£ng khai thác dâÌ€u mỏ môÌ£t cách nhanh chóng. Nếu tiÌ€nh hiÌ€nh khủng hoảng vẫn tiếp tuÌ£c, thiÌ€ giá môÌ£t thuÌ€ng dâÌ€u  có thể lên Ä‘ến 120-130 dollar. ThiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng phản ứng trước lÆ¡Ì€i tuyên bố của Tổng thống Libya Gaddafi Ä‘e doÌ£a phá nổ Ä‘Æ°Æ¡Ì€ng ống cũng nhÆ° nguy cÆ¡ Ä‘e doÌ£a các nước khác trong khu vÆ°Ì£c”.

Các hãng lớn nhất thế giới nhÆ° BP, Eni, Total, Statoil, Shell Ä‘ã taÌ£m dÆ°Ì€ng hoaÌ£t Ä‘ôÌ£ng ở Libya. Giới Ä‘âÌ€u cÆ¡ lÆ¡Ì£i duÌ£ng ngay tiÌ€nh hiÌ€nh nhÆ° vâÌ£y. Các chyên gia cảnh báo rằng, nếu giá dâÌ€u mỏ tiếp tuÌ£c tăng lên, thiÌ€ trên thế giới sẽ có cÆ¡n shock giá cả, sÆ°Ì£ tăng trưởng của nêÌ€n kinh tế thế giới sẽ giảm Ä‘i, có thể gây ra laÌ€n sóng thứ hai của cuôÌ£c khủng hoảng kinh tế.

Nguy cÆ¡ suy thoái kinh tế toàn cầu

Chuyên viên Timur Khairullin nói tiếp: “TiÌ€nh traÌ£ng giá dâÌ€u tăng cao sẽ tác Ä‘ôÌ£ng tiêu cÆ°Ì£c Ä‘ến các nước nhâÌ£p khẩu dâÌ€u mỏ nhÆ° Hoa KyÌ€, châu Âu vaÌ€ các nước Ä‘ang phát triển, ví duÌ£ Trung Quốc vaÌ€ Ấn ĐôÌ£. Các nước Ä‘ó Ä‘óng vai troÌ€ Ä‘âÌ€u taÌ€u của sÆ°Ì£ tăng trưởng kinh tế thế giới. Nếu giá dâÌ€u mỏ tiếp tuÌ£c gia tăng, thiÌ€ nhiÌ£p Ä‘ôÌ£ tăng trưởng kinh tế của các quốc gia Ä‘ó sẽ châÌ£m laÌ£i. ĐiêÌ€u Ä‘ó sẽ tác Ä‘ôÌ£ng hết sức tiêu cÆ°Ì£c Ä‘ến tiÌ€nh traÌ£ng nêÌ€n kinh tế thế giới, đặc biêÌ£t nếu chú ý Ä‘ến viêÌ£c, hiêÌ£n nay, khoảng 2-5%  kinh tế thế giới Ä‘Æ°Æ¡Ì£c duÌ€ng Ä‘ể mua dâÌ€u mỏ”.

Giá dâÌ€u tăng cao tác Ä‘ôÌ£ng Ä‘ến chỉ số các vâÌ£t liêÌ£u khác. Đây không phải laÌ€ thông tin Ä‘áng mÆ°Ì€ng Ä‘ối với các nhaÌ€ công nghiêÌ£p. Giá khí Ä‘ốt cũng gia tăng. HiêÌ£n nay, thế giá»›i Ä‘ang chÆ¡Ì€ Ä‘Æ¡Ì£i phản ứng của OPEC. Tuy nhiên, diễn biến tiÌ€nh hiÌ€nh theo kiÌ£ch bản naÌ€y phuÌ£c vuÌ£ lÆ¡Ì£i ích của các thaÌ€nh viên OPEC. Chính quyêÌ€n các quốc gia Bắc Phi vaÌ€ Trung Đông duÌ€ng tiêÌ€n dâÌ€u mỏ  Ä‘ể dâÌ£p tắt tâm traÌ£ng phản Ä‘ối. Chẳng haÌ£n, chính quyêÌ€n Kuwait  Ä‘ã tăng gấp hai lâÌ€n mức lÆ°Æ¡ng cho các nhân viên cÆ¡ quan vaÌ€ quân nhân. Người dân nÆ°á»›c này còn được hưởng các dịch vụ công cá»™ng vá»›i mức trợ giá rất cao và không bao giờ phải lo đến chuyện Ä‘óng thuế thu nhập. Tuy nhiên, chính sách naÌ€y cũng có thể Ä‘Æ°a Ä‘ất nước vaÌ€o chỗ bế tắc. Chi phí xã hôÌ£i tăng cao laÌ€m cho NhaÌ€ nước lêÌ£ thuôÌ£c vaÌ€o thu nhâÌ£p dâÌ€u mỏ. Trong tÆ°Æ¡ng lai, nếu giá dâÌ€u mỏ thay Ä‘ổi Ä‘ôÌ£t ngôÌ£t, thiÌ€ trong nước laÌ£i buÌ€ng nổ laÌ€n sóng phản Ä‘ối của ngÆ°Æ¡Ì€i dân.

Ngân hàng Deutsche Bank của Đức phân tích: vá»›i mức Ä‘á»™ tiêu thụ toàn cầu 86 triệu thùng dầu thô/má»™t ngày, quy theo giá 100 dollar/thùng, má»™t năm chi phí cho dầu mỏ của nền kinh tế thế giá»›i là hÆ¡n 3.000 tá»· dollar, chiếm 4,7% tổng sản lượng kinh tế thế giá»›i. Nếu giá dầu tăng lên 120 dollar, tá»· lệ này sẽ vượt quá mức 5,5%, khiến cho “tăng trưởng kinh tế bị cản trở”.

Kể từ năm 1970 đến nay, 5 cuá»™c suy thoái toàn cầu (1974, 1980, 1990, 2001 và 2008) đều đến tiếp sau má»™t đợt giá dầu tăng vọt. Việc giá dầu tăng vọt hệ quả từ các biến cố chính trị và quân sá»± lá»›n nhÆ° cuá»™c xung Ä‘á»™t Israel vá»›i liên quân Ai Cập – Sirya năm 1973, cách mạng Iran 1979, hay chiến tranh vùng Vịnh 1990. Tiếp theo Ä‘ó là đợt nhu cầu dầu mỏ tăng Ä‘á»™t biến năm 2000 và đối vá»›i năm 2008 là nhu cầu tăng Ä‘á»™t ngá»™t của hàng loạt các quốc gia Ä‘ang trá»—i dậy.

Tuy nhiên, cÅ©ng phải nói rằng, việc giá dầu Ä‘á»™t ngá»™t tăng vọt không phải lúc nào cÅ©ng dẫn đến suy thoái kinh tế, nhÆ° thá»±c tế Ä‘ã xảy ra vào giữa những năm 2002 – 2006. Đó cÅ©ng là lý do khiến Phụ tá Giám đốc quỹ Tiền tệ Quốc tế, John Lipsky, cho rằng trong hiện tại, ít có khả năng việc giá dầu tăng vọt sẽ có tác Ä‘á»™ng lá»›n đến những triển vọng kinh tế toàn cầu. Trong cuá»™c họp của nhóm G20 tại Paris hồi giữa tháng 2, cÆ¡ quan này Ä‘ã Ä‘Æ°a ra kịch bản tăng trưởng kinh tế thế giá»›i năm nay là 4,4%, dá»±a trên giả thuyết giá dầu chỉ là xấp xỉ 95 dollar, nghÄ©a là thấp hÆ¡n rất nhiều so vá»›i giá dầu hiện nay./.

Nguồn: Toquoc