Khi cuá»™c ná»™i chiến ở Libya vừa có dấu hiệu lắng xuống thì má»™t cuá»™c chiến khác lại manh nha xuất hiện, nhÆ°ng lần này trên má»™t mặt trận khác và nhắm tá»›i má»™t đối tượng khác: các mỏ dầu trữ lượng lá»›n vá»›i chất lượng thuá»™c loại hàng đầu thế giá»›i của quốc gia châu Phi này.

TrÆ°á»›c khi hoạt Ä‘á»™ng chống đối chính phủ nổ ra hồi tháng 2 năm nay, Libya Ä‘ã xuất khẩu 1,3 triệu thùng dầu má»—i ngày. Dù chỉ chiếm 2% tổng lượng cung dầu của thế giá»›i, chất lượng của dầu ngọt nhẹ Libya được Ä‘ánh giá rất cao bởi nó chỉ cần xá»­ lý rất ít là cho ra thành phẩm. Có thể nói không ngoa rằng dầu của Libya là thứ mà mọi nhà máy lọc dầu trên thế giá»›i đều thèm khát.

Kẻ cười...

Chính vì thế các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây, đặc biệt là những quốc gia thuá»™c Hiệp Æ°á»›c quân sá»± Bắc Đại Tây DÆ°Æ¡ng (NATO) Ä‘ã tham gia chiến dịch không kích nhằm vào Libya, đều tích cá»±c vận Ä‘á»™ng để các công ty của họ ở vị trí Æ°u tiên hàng đầu được quyền mua trở lại dầu của quốc gia châu Phi, khi chiến sá»± kết thúc.

Hồi cuối tháng 8 vừa qua, Ngoại trưởng Italia Franco Frattini tuyên bố trên kênh truyền hình quốc gia rằng công ty dầu khí ENI của nÆ°á»›c này "sẽ có vị trí số 1 trong tÆ°Æ¡ng lai" ở Libya. Tá»›i ngày 29/8, ENI tuyên bố họ Ä‘ã ký hợp đồng riêng vá»›i Há»™i đồng Chuyển quyền Quốc gia (NTC), cÆ¡ quan lãnh đạo các lá»±c lượng chống đối ở Libya, để tái khởi Ä‘á»™ng việc sản xuất dầu và xây dá»±ng má»™t đường ống dẫn dầu chạy thẳng từ Ä‘ây tá»›i Italia.

Các tay súng chống đối canh gác bên ngoài má»™t nhà máy lọc dầu ở Al Brega, Libya.

TrÆ°á»›c chiến tranh, các nhà máy của ENI ở Libya cho ra đời 196.000 thùng dầu/ngày. Vá»›i việc ENI Ä‘ã Ä‘Æ°a các Ä‘á»™i kỹ thuật viên trở lại Libya, có thể thấy họ sẽ là công ty đầu tiên khôi phục hoạt Ä‘á»™ng sản xuất dầu.

Trong khi Ä‘ó hôm 1/9, tờ Liberation của Pháp nói rằng nÆ°á»›c này Ä‘ã ký được hợp đồng dầu lá»­a rất lá»›n vá»›i chính quyền má»›i của Libya. Theo Ä‘ó, hợp đồng cho phép Pháp được khai thác tá»›i 1/3 trữ lượng dầu dá»± trữ của Libya, vốn đứng thứ 9 thế giá»›i vá»›i 41,5 tỉ thùng. Ngoại trưởng Pháp Alain Juppe sau Ä‘ó có nói rằng ông không biết về má»™t hợp đồng nhÆ° vậy có tồn tại, nhÆ°ng khẳng định sẽ là Ä‘iều "logic" khi má»™t nÆ°á»›c nhÆ° Pháp vốn tích cá»±c giúp đỡ NTC lên nắm quyền, giờ sẽ được tham gia vào quá trình tái thiết.

Không chịu là kẻ ngoài cuá»™c, CÆ¡ quan ThÆ°Æ¡ng mại và Đầu tÆ° của Anh cÅ©ng nói rằng họ sẽ cá»­ má»™t phái Ä‘oàn tá»›i Libya để xúc tiến làm ăn trong thời gian sá»›m nhất. "Các công ty dầu của Anh là những người chÆ¡i lá»›n ở Libya và tôi tin họ sẽ nóng lòng mong được trở lại" - má»™t quan chức giấu tên thuá»™c cÆ¡ quan này nói.

Các công ty Mỹ nhÆ° Marathon, Hess và ConocoPhillips cÅ©ng rục rịch có những Ä‘á»™ng thái thảo luận ban đầu vá»›i đại diện chính quyền má»›i ở Libya về Ä‘iều kiện xây dá»±ng cÆ¡ sở khai thác dầu tại những nÆ¡i họ quan tâm.

Người khóc

Trung Quốc, vốn Ä‘ang tìm kiếm các hợp đồng dầu lá»­a má»›i ở khắp châu Phi và vùng Trung Đông, cÅ©ng được dá»± báo sẽ có thể là má»™t người chÆ¡i tích cá»±c trong vài tháng tá»›i tại Libya. TrÆ°á»›c chiến tranh, Trung Quốc có khoảng 75 công ty hoạt Ä‘á»™ng ở Libya, vá»›i sá»± tham gia của 36.000 lao Ä‘á»™ng tại 50 dá»± án khác nhau.

Bắc Kinh rõ ràng vẫn rất quan tâm tá»›i các thùng dầu của Libya và Ä‘ã tranh thủ thiết lập mối quan hệ mật thiết vá»›i ông Mustafa Abdel Jalil, chủ tịch NTC, để có thể được hưởng lợi khi quân chống đối chiến thắng. Đầu tuần này, người phát ngôn Bá»™ Ngoại giao Trung Quốc Ma Zhaoxu cÅ©ng nói rằng Bắc Kinh "tôn trọng sá»± lá»±a chọn của nhân dân Libya" và sẵn sàng tham gia quá trình tái thiết ở Ä‘ây.

NhÆ°ng giá»›i phân tích nói rằng những quan Ä‘iểm chính trị trÆ°á»›c chiến tranh của Trung Quốc và má»™t số nÆ°á»›c khác, sẽ khiến họ phải chịu thiệt trong cuá»™c chia phần dầu lá»­a ở Libya. “Chúng tôi không có vấn đề gì vá»›i các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây nhÆ° Anh, Pháp, Italia" - Abdeljalil Mayouf, phát ngôn viên của công ty dầu lá»­a AGOCO do quân chống đối kiểm soát nói vá»›i Reuters - “NhÆ°ng chúng tôi có má»™t số vấn đề về mặt chính trị vá»›i Nga, Trung Quốc và Brazil".

Nguyên nhân do Bắc Kinh và Moskva không ủng há»™ sá»± can thiệp của NATO vào Libya và họ kêu gọi việc thÆ°Æ¡ng thuyết để giải tán lá»±c lượng chống đối chính phủ trong hoà bình. Hậu quả của việc này là các công ty dầu lá»›n của Nga nhÆ° Gazprom và Tatneft có nguy cÆ¡ bị mất các dá»± án trị giá hàng tỉ Ä‘ô la.

“Chúng tôi Ä‘ã mất Libya hoàn toàn rồi” - Aram Shegunts, tổng giám đốc Há»™i đồng Kinh doanh Nga - Libya thất vọng nói vá»›i Reuters - "Các công ty của chúng tôi sẽ mất mọi thứ ở Ä‘ó vì NATO sẽ ngăn cản không cho họ làm ăn ở Libya".

Trong ná»— lá»±c xoay chuyển tình hình, hôm 1/9 Nga Ä‘ã công nhận NTC là chính phủ má»›i của Libya. Ông Mikhail Margelov, đặc sứ của Nga ở châu Phi cÅ©ng khẳng định rằng Nga không có ý định trở thành kẻ thua cuá»™c trong việc giành các hợp đồng kinh tế béo bở dÆ°á»›i thời kỳ má»›i. “Chúng tôi có ý định bảo vệ quyền lợi kinh tế và các lợi ích khác ở Libya" - ông tuyên bố.

Các công ty dầu lá»­a phÆ°Æ¡ng Tây sẽ là những người hưởng lợi lá»›n nhất
trong cuá»™c chia chiếc bánh dầu lá»­a của Libya

Cuộc cạnh tranh khốc liệt

Được biết khi còn nắm quyền, ông Muammar Gaddafi là má»™t đối tác "nhiều vấn đề" vá»›i các công ty dầu lá»­a nÆ°á»›c ngoài, do thường xuyên tăng phí và thuế, bên cạnh các yêu cầu khác. Má»™t chính phủ má»›i vá»›i quan hệ thân thiết vá»›i NATO sẽ khiến các công ty phÆ°Æ¡ng Tây dá»… thở hÆ¡n. Các nhà phân tích cÅ©ng nói rằng nếu được tá»± do hoạt Ä‘á»™ng, các công ty phÆ°Æ¡ng Tây có thể tìm thấy nhiều dầu ở Libya hÆ¡n so vá»›i thời ông Gaddafi còn nắm quyền.

Tuy nhiên họ chỉ ra rằng trong nhóm những nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây được hưởng lợi từ chính phủ má»›i ở Libya, cuá»™c cạnh tranh để giành quyền khai thác dầu lá»­a cÅ©ng sẽ rất khốc liệt. ENI, tập Ä‘oàn BP (Anh), Total (Pháp), Repsol YPF (Tây Ban Nha) và OMV (Áo), đều là những nhà sản xuất dầu lá»›n tại Libya trÆ°á»›c khi giao tranh nổ ra và chắc chắn các chính phủ của họ sẽ tích cá»±c vận Ä‘á»™ng cho "gà nhà".

NhÆ°ng muốn việc khai thác dầu diá»…n ra hiệu quả, quân chống đối trÆ°á»›c tiên phải kiểm soát tình hình của đất nÆ°á»›c. “Nếu anh không có môi trường an ninh ổn định, ai dám Ä‘Æ°a công nhân trở lại đất nÆ°á»›c anh làm việc" - Helima Croft, má»™t nhà phân tích ở công ty Barclays Capital Ä‘ánh giá.

Hiện chÆ°a rõ NTC, vốn là má»™t tổ chức há»—n tạp vá»›i nhiều lá»±c lượng, phe phái khác nhau, có thể làm việc cùng nhau để thành lập má»™t chính phủ chung, Ä‘Æ°a ra má»™t đường lối kinh tế chung hay không

Ngoài ra người ta cÅ©ng không rõ hoạt Ä‘á»™ng sản xuất dầu có sá»›m khôi phục được hay không vì giao tranh lá»›n Ä‘ã từng diá»…n ra tại nhiều trung tâm dầu lá»­a quan trọng nhÆ° Brega và Ras Lanouf. Má»™t số nhà phân tích lạc quan tin rằng việc sản xuất sẽ sá»›m khôi phục trong vòng vài tuần. Song sẽ phải mất ít nhất 3 năm để công suất khai thác trở lại thời kỳ trÆ°á»›c xung Ä‘á»™t, tức khoảng 1,6 triệu thùng/ngày.

Nguồn tin: TT&VH)