Mở được những nút thắt này, nhà nÆ°á»›c không còn phải bù lá»—, người tiêu dùng cÅ©ng hài lòng khi giá bán được minh bạch.

Ưu Ä‘iểm lá»›n nhất của dá»± thảo Nghị định sá»­a đổi Nghị định 55/2007 về kinh doanh xăng dầu là lần đầu tiên Ä‘Æ°a ra được công thức tính giá bán lẻ xăng dầu. Tuy nhiên, cách tính giá mà dá»± thảo nêu ra vẫn chÆ°a phản ánh được giá sàn bán lẻ xăng dầu trong nÆ°á»›c. Vì vậy, chúng ta chÆ°a có căn cứ để dá»± báo và Ä‘iều hành giá, bảo đảm nhà nÆ°á»›c không bao giờ còn phải bù lá»— xăng dầu và người tiêu dùng cÅ©ng thoải mái chấp nhận giá bán lẻ xăng dầu.

Tôi xin đề xuất phÆ°Æ¡ng án mở ba nút thắt để có giá xăng dầu theo thị trường khi chúng ta có sá»± cạnh tranh đầy đủ.

Người tiêu dùng sẽ hài lòng khi mức giá bán trên thị trường được công khai, minh bạch. Ảnh: HTD

Phần cứng và phần mềm của giá xăng

TrÆ°á»›c hết, cần xác định được giá sàn và giá trần trên cÆ¡ sở phân nhóm Ä‘úng vai trò của từng nhân tố cấu thành giá bán lẻ xăng dầu. Nói cách khác, cần tổ hợp lại các yếu tố cấu thành giá xăng dầu gồm hai phần cứng và mềm.

Phần cứng của giá bán lẻ xăng dầu là chi phí tối thiểu, bao gồm giá thành, bảo hiểm, cÆ°á»›c, chi phí kinh doanh nhân vá»›i tá»· giá ngoại tệ. Trong Ä‘ó, giá thành, bảo hiểm, cÆ°á»›c và chi phí kinh doanh phải được đấu thầu công khai hoặc được kiểm toán Ä‘á»™c lập.

Phần mềm cấu thành giá xăng là các chi phí khác gồm thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, VAT, phí xăng dầu, mức trích quỹ bình ổn giá, các loại thuế, phí và các khoản trích ná»™p khác theo luật định nếu có, lợi nhuận định mức. Các yếu tố này do nhà nÆ°á»›c quy định linh hoạt tùy theo mục tiêu chính sách và phù hợp các Ä‘á»™ng thái cụ thể của thị trường trong nÆ°á»›c và quốc tế trong từng thời gian.

Khi Ä‘ó, giá bán lẻ xăng dầu tối thiểu, tức giá sàn sẽ bằng giá phần cứng nhÆ° nêu trên. Còn giá bán lẻ xăng dầu tối Ä‘a, tức giá trần sẽ là phần giá sàn cá»™ng vá»›i các chi phí cấu thành phần cứng.

NhÆ° vậy, công thức tính giá nhÆ° đề xuất sẽ giúp người tiêu dùng và doanh nghiệp (DN) định hÆ°á»›ng được khung giá bán sàn và trần. Còn về phía nhà nÆ°á»›c, có nhiều công cụ can thiệp vào giá xăng dầu nhÆ° thông qua Ä‘iều chỉnh mức các loại thuế, phí, tá»· giá... Điều quan trọng là nhà nÆ°á»›c không còn phải bù lá»— cho kinh doanh xăng dầu nữa và người tiêu dùng cÅ©ng hài lòng khi mức giá bán trên thị trường được công khai, minh bạch. HÆ¡n nữa, việc này còn thúc đẩy cạnh tranh về giá trên cÆ¡ sở các DN đẩy mạnh tiết kiệm chi phí mua và phân phối xăng dầu.

Cho phép doanh nghiệp Ä‘iều chỉnh giá theo thị trường

Tiếp đến, cần cho phép DN tá»± Ä‘á»™ng Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ xăng dầu theo xu hÆ°á»›ng cạnh tranh thị trường, đồng thời tăng cường các chế tài nhà nÆ°á»›c và giám sát xã há»™i.

Dá»± thảo dường nhÆ° vẫn bị chi phối rất lá»›n vá»›i cÆ¡ chế xin-cho. Tức là má»—i lần Ä‘iều chỉnh giá, DN phải gá»­i quyết định giá và phÆ°Æ¡ng án giá của mình cho cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c. HÆ¡n nữa, dá»± thảo còn chÆ°a quy trách nhiệm rõ ràng và cụ thể cho DN. Ví dụ, DN giảm chậm hoặc giảm không Ä‘úng mức quy định thì bị xá»­ phạt nhÆ° thế nào?

NhÆ° vậy, Ä‘iều cần thay đổi ở Ä‘ây là phải cho phép DN tá»± Ä‘á»™ng Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ xăng dầu theo mức tăng, giảm tÆ°Æ¡ng ứng của từng yếu tố cấu thành giá sao cho giá bán lẻ xăng dầu má»›i luôn nằm trong khung giá sàn và giá trần.

Đồng thời, không cần các thủ tục hành chính nào má»—i khi Ä‘iều chỉnh giá, DN chỉ cần giải trình minh bạch và công khai trên các phÆ°Æ¡ng tiện thông tin đại chúng và báo cáo lên cÆ¡ quan chủ quản là đủ. Khi Ä‘ó, nhiệm vụ của cÆ¡ quan quản lý giá là tăng cường và thường xuyên kiểm tra xem DN có vi phạm, nếu có thì cần truy thu, phạt tài chính và hành chính thật nặng, thậm chí kể cả truy tố hình sá»±.

Tách bạch việc kinh doanh vá»›i dá»± trữ

Đề xuất thứ ba mà tôi muốn nêu ra là cần xác định rõ và bóc tách giữa hai nhiệm vụ kinh doanh xăng dầu vá»›i việc dá»± trữ xăng dầu bảo đảm an ninh năng lượng.

Chính việc chÆ°a phân định rạch ròi hai nhiệm vụ này là kẽ hở cho các công ty kinh doanh xăng dầu trì hoãn việc Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu. Chẳng hạn nhÆ° Mỹ, họ có phần dá»± trữ quốc gia, còn lại thì được kinh doanh theo thị trường. Chính vì vậy, nghị định cần bóc tách giao nhiệm vụ dá»± trữ quốc gia thành má»™t nhiệm vụ riêng, nhÆ° chúng ta Ä‘ang dá»± trữ gạo vậy. Có kho dá»± trữ gạo vì an ninh lÆ°Æ¡ng thá»±c, còn phần kinh doanh thì vẫn theo cÆ¡ chế thị trường.

Chắc chắn khi tách hai nhiệm vụ kinh doanh và chính trị thì sẽ giảm thiểu việc DN lạm dụng nhiệm vụ chính trị mà không giảm giá, gây tổn thất cho ngân sách và người tiêu dùng. Đồng thời, việc phân định rạch ròi hai nhiệm vụ cÅ©ng tránh gây khó khăn cho DN kinh doanh xăng dầu khi hạch toán hoạt Ä‘á»™ng theo nguyên tắc thị trường.

Tóm lại, chúng ta cần dÅ©ng cảm tháo gỡ những nút thắt lợi ích trong việc quản lý giá bán lẻ xăng dầu. Điều này sẽ cho phép thiết lập và phát triển tốt má»™t cÆ¡ chế giá bán lẻ xăng dầu mang tính thị trường ngày càng đậm nét hÆ¡n, hiệu quả hÆ¡n trong bối cảnh từng bÆ°á»›c hÆ°á»›ng tá»›i cạnh tranh thị trường đầy đủ có sá»± quản lý của nhà nÆ°á»›c.

phapluattp