Hôm ngày 10 tháng 4, Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev thăm chính thức Kazakhstan trong một ngày. Chuyến thăm này diễn ra khoảng 6 tháng sau chuyến thăm chính thức đầu tiên của Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev với tư cách nguyên thủ quốc gia tới Azerbaijan vào tháng 8 năm 2022. Các dự án liên quan đến Tuyến vận tải quốc tế xuyên Caspian (TITR), được mệnh danh là Hành lang trung tâm (Middle Corridor), và vận chuyển năng lượng từ Kazakhstan đến châu Âu qua Azerbaijan đứng đầu chương trình nghị sự, mặc dù một số văn bản cũng đã được ký kết trong các lĩnh vực khác, bao gồm lĩnh vực viễn thông và khoa học.
Trong cuộc họp báo chung với người đồng cấp Azerbaijan, Tokayev nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tận dụng triệt để tiềm năng của Hành lang trung tâm. Theo tổng thống Kazakhstan, vì mục đích này, Astana nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường các dịch vụ hậu cần, thành lập các hãng khai thác vận tải thống nhất, hiện đại hóa các điều kiện kỹ thuật và thuế quan, loại bỏ các rào cản hành chính và tạo ra một chu trình hậu cần khép kín. Hai nước được thúc đẩy bởi nhu cầu ngày càng tăng về việc phát triển hơn nữa tuyến đường này, vốn nổi lên trong những tháng gần đây khi các công ty châu Âu quay lưng lại với các tuyến đường trung chuyển do Nga thống trị do lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Nga vì cuộc xâm lược Ukraine.
Theo ADY Express, một công ty con thuộc hãng Đường sắt Azerbaijan, lượng hàng container vận chuyển qua TITR đã tăng 45% trong mười tháng đầu năm 2022 so với cùng kỳ năm 2021. Sự gia tăng vận chuyển hàng hóa giữa Azerbaijan và Kazakhstan thậm chí còn cao hơn. ADY Express báo cáo tổng khối lượng hàng hóa đường sắt được vận chuyển giữa Azerbaijan và Kazakhstan đã tăng gấp 8 lần, đạt 950.000 tấn trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 10 năm 2022. Đáng chú ý là 96% lượng hàng hóa này được phân loại là hàng quá cảnh. Ngoài ra, vận chuyển hàng hóa giữa Azerbaijan và Georgia đã tăng đáng kể (75%) trong năm qua.
Tuy nhiên, bất chấp những con số này, Hành lang Trung tâm vẫn thua xa khả năng của các tuyến đường do Nga kiểm soát ở phía bắc, mặc dù Hành lang Trung tâm ngắn hơn 2.000 km. Trong khi Hành lang Trung tâm được ước tính đã vận chuyển tới 80.000 đơn vị tương đương 20 foot (TEU) vào năm 2022, thì các tuyến phía bắc vận chuyển 1,5 triệu TEU vào năm 2021, chiếm khoảng 4% tổng số hàng hóa được vận chuyển giữa Trung Quốc và châu Âu (phần còn lại được vận chuyển qua các tuyến hàng hải).
Azerbaijan và Kazakhstan, phối hợp với các quốc gia tham gia khác, bao gồm các quốc gia Trung Á khác và Thổ Nhĩ Kỳ, đã thực hiện nhiều biện pháp để tối ưu hóa Hành lang Trung tâm. Các biện pháp này không chỉ nhằm mục đích thu hút một phân khúc lớn hơn các chuyến hàng quá cảnh giữa châu Á và châu Âu mà có lẽ quan trọng hơn là cải thiện khả năng kết nối giữa các quốc gia nằm dọc theo tuyến đường này, vốn có tầm quan trọng địa chính trị lớn trong việc bù đắp ảnh hưởng của Trung Quốc và Nga trong khu vực. Những nỗ lực theo hướng này bao gồm các dự án nâng cấp các cảng dọc theo Biển Caspi và cải thiện các đường cao tốc và đường sắt sẽ được sử dụng dọc theo tuyến đường này. Quá trình này được điều phối trong “Lộ trình phát triển và vận hành Hành lang Trung tâm giai đoạn 2022–2027,” được thông qua tại cuộc họp ba bên lần thứ hai của các bộ trưởng ngoại giao và giao thông từ Azerbaijan, Kazakhstan và Thổ Nhĩ Kỳ tại Aktau, Kazakhstan, vào ngày 25 tháng 11, 2022.
Để đạt được mục tiêu này, Azerbaijan cũng đã triển khai kỹ thuật để mở rộng năng lực của tuyến đường sắt Baku-Tbilisi-Kars (BTK). Theo Aliyev, 120 triệu USD sẽ được đầu tư cho mục đích này và dự kiến công việc sẽ hoàn thành vào khoảng năm sau. Việc mở rộng này sẽ nâng công suất của tuyến BTK từ 1 triệu tấn mỗi năm lên 5 triệu - đây là một bước phát triển quan trọng và đầy tham vọng khi xét đến tổng số khoảng 1,5 triệu tấn hàng hóa đã được vận chuyển qua BTK kể từ khi ra mắt vào năm 2017.
Trong khi đó, Azerbaijan cũng có kế hoạch nâng công suất Cảng Thương mại Biển Quốc tế Baku, cảng hàng hải lớn nhất trên Biển Caspi, từ 15 triệu lên 25 triệu tấn. Tương tự, Kazakhstan đã bắt tay vào chiến dịch nâng cấp các cảng Caspi của mình. Vào tháng 7 năm 2022, Tokayev chỉ thị cho chính phủ biến các cảng biển của Kazakhstan thành một trung tâm chính ở khu vực Biển Caspian. Tổng thống Kazakhstan tuyên bố: “Kazakhstan chưa bao giờ là cường quốc biển và chưa bao giờ tận dụng tối đa cơ hội vận tải biển. … Chúng tôi sẽ cần củng cố đội tàu và thiết lập một trung tâm container tại Cảng Aktau.” Ngoài ra, nhờ những nỗ lực tối ưu hóa, Astana đã có thể giảm thời gian vận chuyển hàng hóa qua lãnh thổ Kazakhstan qua Hành lang trung tâm từ 12 ngày xuống còn 6 ngày.
Trong chuyến thăm của tổng thống Azerbaijan tới Kazakhstan vào ngày 10 tháng 4, Aliyev và Tokayev đã đạt được các thỏa thuận bổ sung liên quan đến việc vận chuyển dầu của Kazakhstan thông qua các đường ống của Azerbaijan, bổ sung một khía cạnh mới cho Hành lang trung tâm. Nhu cầu này xuất hiện do những phức tạp mà Kazakhstan phải đối mặt khi vận chuyển dầu của mình thông qua đường ống Caspian Pipeline Consortium xuyên Nga, nơi vận chuyển 2/3 lượng dầu của Kazakhstan đến thị trường toàn cầu, vào năm 2022. Vào tháng 3 năm 2023, Công ty Dầu mỏ Nhà nước Cộng hòa Azerbaijan (SOCAR) đã thông báo bắt đầu vận chuyển dầu của Kazakhstan qua đường ống Baku-Tbilisi-Ceyhan.
Chuyến hàng đầu tiên và thứ hai qua tuyến đường này lần lượt đến vào ngày 23 và 27 tháng 3 và được vận chuyển theo thỏa thuận tổng thể giữa SOCAR và công ty năng lượng quốc gia Kazakhstan KazMunayGas. Thỏa thuận này hình dung việc vận chuyển 1,5 triệu tấn dầu hàng năm, với 12 đến 14 chuyến tàu chở dầu được lên lịch giữa Baku và Aktau cho đến cuối năm 2023. Aliyev và Tokayev cũng đồng ý tăng lượng dầu được vận chuyển đến châu Âu qua các lãnh thổ của Azerbaijan. Mặc dù việc vận chuyển dầu Kazakhstan xuyên Azerbaijan không có khả năng đạt được lượng đã vận chuyển qua CPC trong tương lai gần, nhưng Tokayev hy vọng rằng cuối cùng nó sẽ tăng lên 20 triệu tấn mỗi năm.
Do đó, Hành lang trung tâm, nối hai bờ Biển Caspi, có vai trò đặc biệt trong quan hệ song phương Kazakhstan-Azerbaijan. Tầm quan trọng của cả hai quốc gia đối với việc phát triển tuyến đường này, cải thiện dịch vụ hậu cần, nâng cấp cơ sở hạ tầng và các yếu tố liên quan khác cho thấy xu hướng tích cực trong việc tăng cường vận chuyển dọc theo tuyến đường này trong năm qua có khả năng tiếp tục và thậm chí tăng lên trong tương lai. Và điều này càng nhấn mạnh sự thay đổi địa chính trị trong khu vực khi các quốc gia Nam Kavkaz và Trung Á tìm cách trở nên độc lập hơn trong nhu cầu vận chuyển và thương mại của họ.
Nguồn tin: Jamestown Foundation
© Bản tiếng Việt của xangdau.net
