Thế giá»›i Ä‘ang đối mặt vá»›i thách thức tăng dân số, nguồn năng lượng cạn kiệt và biến đổi khí hậu... Trong “Viá»…n cảnh tầm nhìn chiến lược năng lượng Việt Nam đến 2050” mà Tập Ä‘oàn Shell Ä‘Æ°a ra, Việt Nam sẽ lá»±a chọn kịch bản nào: “Giành giật” hay “Hoạch định”?

Dá»±a trên những mô hình năng lượng (NL) mạnh, Shell xây dá»±ng mô hình NL 50 năm tá»›i cho 70 quốc gia trên thế giá»›i. Ông Nghiêm Phú Hùng, Phó Tổng Giám đốc Shell VN cho biết:“Từ 2 năm nay, Shell Ä‘ã bắt đầu vòng đối thoại má»›i vá»›i các Chính phủ và các bên liên quan”.

NÆ°á»›c giàu “giành giật” mạnh hÆ¡n

Tập Ä‘oàn Shell dá»± báo, thế giá»›i sản xuất ngày càng nhiều Ä‘iện, nhÆ°ng vẫn còn 1,6 tá»· người chÆ°a có Ä‘iện dùng. Nguồn năng lượng dá»… khai khác sẽ không thể Ä‘áp ứng nhu cầu, nó Ä‘ang cạn kiệt dần.

Từ nay đến 2020 băng vùng Nam Cá»±c, Bắc Cá»±c tiếp tục tan, khoảng 7%/năm. Khu vá»±c Đông Nam Á sẽ bị ảnh hưởng bởi lÅ© lụt, lượng khí thải CO2 tăng khoảng 18%. Năm 2050, dân số tiếp tục gia tăng, mức tiêu thụ NL sẽ không còn ở là 5 USD/ngày/người. Bên cạnh Ä‘ó, xu hÆ°á»›ng CNH, HĐH ở các nÆ°á»›c Ä‘ang phát triển, buá»™c thế giá»›i đối mặt vá»›i khủng hoảng NL.

Trong 50 năm tá»›i Shell giả định, NL sẽ phát triển khoảng 30%. Đầu tiên, các quốc gia thông qua quá trình “giành giật” để thống trị nguồn NL, tạo nguồn cung. Các Chính phủ này sẽ Ä‘Æ°a ra các chính sách gây “sốc” để “giành giật” nguồn NL.

Trong thế giá»›i “giành giật”, sẽ không có hợp tác giữa các quốc gia, nÆ°á»›c giàu gây ô nhiá»…m, nÆ°á»›c nghèo phải hứng chịu. Họ thá»±c hiện tất cả các chiến lược, chính sách miá»…n sao có được nguồn lợi kinh tế, NL.

Vá»›i cách này, quốc gia Ä‘ó có thể bảo đảm an ninh NL riêng nhÆ°ng sẽ làm ảnh hưởng đến các nÆ°á»›c nhỏ, đặc biệt là các nÆ°á»›c nghèo. Và má»™t Ä‘iều nhận thấy, các nÆ°á»›c giàu sẽ “giành giật” mạnh hÆ¡n.

CÅ©ng trong bối cảnh của tÆ°Æ¡ng lai 50 năm tá»›i, má»™t số quốc gia Ä‘ã lúng túng khi buá»™c phải lá»±a chọn “giành giật” hay “hoạch định”. Theo TS Cho Oon Khong-chuyên gia NL Tập Ä‘oàn Shell, có nhiều khả năng lá»±a chọn nhÆ°ng có 2 cách thích ứng: Xá»­ lý bên cung: tìm ra nguồn dầu, than… Tìm nguồn cầu: quản lý cách thức xá»­ lý NL.

Tuy nhiên, cả hai kế hoạch đều phụ thuá»™c vào lá»±a chọn của má»—i quốc gia, vào góc Ä‘á»™ chính trị, tăng trưởng kinh tế và cách hành xá»­ của người đứng đầu Chính phủ.

Theo TS Cho, má»™t thế giá»›i “hoạch định” bao gồm các quốc gia cùng hợp tác xây dá»±ng má»™t tÆ°Æ¡ng lai NL chung sẽ tốt hÆ¡n so vá»›i má»™t thế giá»›i “giành giật” chỉ có cạnh tranh khốc liệt và luôn xung Ä‘á»™t.

Mặc dù má»—i nÆ°á»›c có má»™t cÆ¡ chế riêng nhÆ°ng vá»›i “hoạch định”, các quốc gia có thể cùng thÆ°Æ¡ng lượng, cam kết phát triển nguồn NL bền vững, giảm thiểu biến đổi khí hậu môi trường.

“Vì vậy, chúng ta cần má»™t tầm nhìn dài hạn hÆ¡n nữa trong “hoạch định” chính sách an ninh NL”, TS Cho tham vấn.

Nguồn năng lượng  thay thế

Theo viá»…n cảnh của Shell, đến 2050, dân số tăng, con người sá»­ dụng NL nhiều hÆ¡n. Để Ä‘áp ứng nhu cầu sá»­ dụng NL trong tÆ°Æ¡ng lai, má»™t số quốc gia hÆ°á»›ng tá»›i phát triển NL hạt nhân, nhÆ°ng bị hạn chế ở khâu sản xuất và con người, đặc biệt là thiếu các nhà vật lý để quản lý, vận hành.

Má»™t số quốc gia khác lá»±a chọn phát triển năng lượng gió, mặt trời… nhÆ°ng họ “quên” việc phải làm gì để nguồn NL này phát triển, Ä‘áp ứng được 1/3 nhu cầu NL vào 2050.

Các quốc gia phát triển lại chọn cách thắt chặt hÆ¡n nữa tá»· lệ sá»­ dụng NL/đầu người. Thắt chặt, không có nghÄ©a các quốc gia này Ä‘ã nghèo hÆ¡n mà vá»›i họ, Ä‘ây là giải pháp, chiến lược phát triển NL.

Tuy nhiên, theo quan Ä‘iểm của Shell, việc cắt giảm sá»­ dụng NL bình quân đầu người Ä‘òi hỏi phải có những thoả thuận chính trị ở má»—i quốc gia. Cao hÆ¡n là những thoả thuận liên chính phủ về thay đổi kế hoạch toàn cầu.

NhÆ°ng Ä‘iều này cÅ©ng buá»™c các quốc gia ngay từ bây giờ phải phải có nhận thức, quan Ä‘iểm Ä‘úng để lá»±a chọn nguồn năng lượng thay thế. Các chính phủ cÅ©ng không thể chỉ Ä‘Æ°a ra má»™t giải pháp duy nhất mà phải tạo ra nhiều giải pháp khác nhau, đủ sức xá»­ lý những thách thức, khó khăn trên theo lá»™ trình 2020 đến 2050…và dài hÆ¡i hÆ¡n nữa.

Năng lượng có được Æ°u tiên ?

CÅ©ng nhÆ° các nÆ°á»›c Ä‘ang phát triển, VN Ä‘ang trong quá trình chuyển đổi, nguồn đầu tÆ° vào lÄ©nh vá»±c năng lượng không lá»›n. Theo Ä‘ánh giá của Shell, hiện, NL tổng thể của VN tăng cao so vá»›i các quốc gia trong khu vá»±c. Tuy nhiên, nếu so sánh thá»±c lá»±c, khả năng “giành giật” của VN là hạn chế.

VN có nhà máy lọc dầu Dung Quất nhÆ°ng cÅ©ng chỉ cung cấp được 30% nhu cầu sá»­ dụng. Trữ lượng than, khí sinh học…còn lá»›n, song sẽ cạn kiệt vào 70-80 năm tá»›i…Những thách thức này sẽ đẩy khoảng cách cung - cầu ngày càng xa.

“Trong chính sách về năng lượng quốc gia đến 2020 của VN cho thấy, người VN có nhiều ý tưởng hay. NhÆ°ng vá»›i cÆ¡ sở hạ tầng, mức đầu tÆ°, nguồn nhân lá»±c…hiện nay, mục tiêu phát triển NL của VN đề ra là hÆ¡i tham vọng”, ông Cho nhận xét.

Theo TS Cho, để Ä‘áp ứng NL cho 50 năm tá»›i, ngay từ bây giờ, VN cần tăng cường tính hiệu quả các chính sách của chính phủ. Chính phủ VN cần đầu tÆ° hÆ¡n nữa cho thăm dò, khai thác NL, quy định giá Ä‘iện, Ä‘ào tạo nguồn nhân lá»±c…

VN cÅ©ng có thể phát triển nguồn NL sinh học, nhÆ°ng phải xem xét các chiến lược của chính phủ.  VN có thể hợp tác vá»›i các nÆ°á»›c tầm trung để phát triển NL song “giành giật” sẽ giúp VN đấu tranh nhiều hÆ¡n để sinh tồn.

Sau tất cả, liệu VN có quyết định Ä‘Æ°a ra mục tiêu chiến lược NL hay không khi Ä‘ã có quá nhiều chiến lược, và quan trọng hÆ¡n, vấn đề NL có được chính phủ Æ°u tiên hàng đầu?