Đó là thá»±c tế của diá»…n biến giá xăng trong năm tháng liên tiếp, từ tháng 10-2009 đến tháng 2-2010. Vì sao và có hợp lý? “Giá xăng trong nÆ°á»›c Ä‘ang cao hÆ¡n giá thế giá»›i đến 5%” - ông Lê Xuân NghÄ©a, phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, khẳng định nhÆ° vậy khi trả lời phỏng vấn Tuổi Trẻ ngày 3-3.

Đại diện Hãng taxi Vinasun cho biết do giá xăng tăng liên tục nên giá cÆ°á»›c taxi phải tăng thêm 500 đồng/km. Trong 800m đầu tiên là 10.000 đồng (ảnh trên) so vá»›i trÆ°á»›c 9.500 đồng. Từ 1km tiếp theo đến 30km giá cÆ°á»›c là 12.500 đồng so vá»›i trÆ°á»›c Ä‘ây là 12.000 đồng - Ảnh: Trần Tiến DÅ©ng

Đặc biệt, tại cuá»™c họp báo cùng ngày, Bá»™ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Nguyá»…n Xuân Phúc cÅ©ng thừa nhận để tăng giá xăng quá dày thời gian qua là má»™t thiếu sót và Chính phủ sẽ rút kinh nghiệm.

Tăng nhanh hơn thế giới

Theo tìm hiểu của Tuổi Trẻ, lý do tăng giá xăng đợt gần Ä‘ây nhất ngày 21-2 được các doanh nghiệp (DN) kinh doanh xăng dầu Ä‘Æ°a ra là giá thế giá»›i tăng cao, cá»™ng vá»›i việc Ä‘iều chỉnh tỉ giá VND/USD. Tuy nhiên, thời Ä‘iểm Ä‘ó giá nhập khẩu mặt hàng này chỉ tăng khoảng 400 đồng/lít so vá»›i lần tăng giá trÆ°á»›c Ä‘ó 37 ngày. Chỉ riêng vá»›i xăng, tính từ ngày 24-10-2009 đến lần tăng giá gần Ä‘ây nhất là ngày 21-2-2010, giá mặt hàng này, theo các chuyên gia, Ä‘ã tăng 8,76%, trong khi Ä‘ó giá xăng nhập khẩu tại thị trường Singapore chỉ tăng 3,75%.

Không thừa nhận mật Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu là quá dày, ông Bùi Ngọc Bảo - tổng giám đốc Tổng công ty Xăng dầu VN (Petrolimex) - cho rằng tốc Ä‘á»™ Ä‘iều chỉnh giá hiện tại vẫn nhÆ° các năm trÆ°á»›c, gần nhÆ° má»—i tháng má»™t lần, trong khi quy định cho phép 10 ngày/lần. Tuy nhiên trên thá»±c tế, mật Ä‘á»™ số lần tăng giá thường cao hÆ¡n số lần giảm giá. Trong năm tháng qua, giá xăng tăng bốn lần cÅ©ng được Ä‘ánh giá là mật Ä‘á»™ quá dày so vá»›i má»™t lần giảm.

Nếu tính từ lúc DN được quyền tá»± Ä‘iều chỉnh giá (ngày 15-12-2009) đến nay, xăng Ä‘ã hai lần tăng giá, má»™t lần giảm giá. Cả hai lần tăng giá trong giai Ä‘oạn này đều cao hÆ¡n mức tăng của thế giá»›i. Chẳng hạn trong đợt tăng giá ngày 14-1, giá thế giá»›i chỉ tăng tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 200 đồng/lít thì trong nÆ°á»›c tăng 450 đồng/lít. Ngày 21-2, giá thế giá»›i tăng 400 đồng/lít thì trong nÆ°á»›c tăng 590 đồng/lít!

Diá»…n biến giá xăng trong nÆ°á»›c trong năm tháng - Đồ họa: NhÆ° Khanh - Ảnh: T.T.D.

Mức chiết khấu quá cao

Má»™t Ä‘iểm khác thường không được cÆ¡ quan quản lý giám sát Ä‘úng mức là việc chiết khấu các DN dành cho đại lý thường rất cao. Petrolimex có hệ thống đại lý hùng hậu nhất nên duy trì mức chiết khấu cao luôn có lợi cho đầu mối này. Trong khi Ä‘ó, cÅ©ng vì Petrolimex chiếm thị phần áp đảo nên các DN khác phải chạy theo định hÆ°á»›ng giá của đầu mối này. TÆ°Æ¡ng tá»± việc Ä‘iều chỉnh giá, các DN kinh doanh xăng dầu nhỏ đều Ä‘ang chạy theo mức chiết khấu do Petrolimex Ä‘Æ°a ra.

Trong hai tuần đầu tháng 2-2010, khi giá nhập khẩu dầu liên tục xoay quanh mức 78-80 USD/thùng, các DN đầu mối vẫn im lặng dù thuế suất thuế nhập khẩu dầu giảm từ 20% còn 15%. Việc giảm thuế này không cản được đợt tăng giá lúc Ä‘ó, thậm chí lại kéo theo Ä‘á»™ng thái tăng mức chiết khấu cho đại lý. Cụ thể, mức chiết khấu từ 600-700 đồng/lít các DN Ä‘ã tăng lên 800-1.000 đồng/lít. “Giảm mức chiết khấu xuống để giảm giá bán lẻ cho người tiêu dùng là Ä‘iều nên làm nhÆ°ng chúng tôi không thể làm khác Petrolimex” - trưởng phòng kinh doanh má»™t DN nhập khẩu thừa nhận.

Dù cÆ¡ chế Ä‘iều hành xăng dầu Ä‘ã thay đổi, công thức giá cÅ©ng được công khai nhÆ°ng vẫn còn khá nhiều nghịch lý trong hoạt Ä‘á»™ng này. CÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c vẫn không nắm chắc chi phí hoạt Ä‘á»™ng của DN. Bằng chứng là trong đợt tăng giá xăng ngày 21-2, trong khi má»™t lãnh đạo Cục Quản lý giá cho rằng mức tăng hợp lý thì má»™t lãnh đạo khác lại khẳng định DN đầu mối có thể lãi 200 đồng/lít!

CÅ©ng chính vì nhận thấy còn nhiều Ä‘iểm bất hợp lý trong cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu hiện nay, nhiều ý kiến cho rằng phải xem xét Ä‘iều chỉnh cÆ¡ chế này cho phù hợp vá»›i thá»±c tế, nhất là việc giám sát chi phí của các đầu mối nhập khẩu.

Bà Nguyá»…n Thanh HÆ°Æ¡ng (cục phó Cục Quản lý giá, Bá»™ Tài chính): Chúng tôi sẽ báo cáo cấp trên Bà Nguyá»…n Thanh HÆ°Æ¡ng - Ảnh: C.V.K. Liên quan việc Ä‘iều hành giá xăng dầu thời gian qua, chiều 4-3 Tuổi Trẻ Ä‘ã có cuá»™c trao đổi vá»›i bà Nguyá»…n Thanh HÆ°Æ¡ng, cục phó Cục Quản lý giá, Bá»™ Tài chính. Bà HÆ°Æ¡ng nói: - Từ ngày 15-12-2009, khi chúng ta cho doanh nghiệp (DN) được quyền tá»± Ä‘iều chỉnh giá, bÆ°á»›c đầu theo cÆ¡ chế thị trường, xăng dầu ở VN Ä‘ã năm lần Ä‘iều chỉnh. Tôi không nhận định, bình luận nhÆ°ng là người làm quản lý giá, tôi thấy các số liệu cho thấy rất khó có thể nói xăng dầu từ ngày 15-12 tăng giá dồn dập. Lý do: năm lần Ä‘ó có lần giảm, có lần tăng chứ không phải chỉ tăng. * Đã có quan chức cấp bá»™ trưởng nhận thiếu sót về việc Ä‘iều hành, để tăng giá dồn dập thời gian qua, đặc biệt là lần tăng giá ngay sau tết. Vậy thiếu sót Ä‘ó nằm ở Ä‘âu? - Mặc dù DN được tá»± quyết giá nhÆ°ng ở tổ giám sát liên bá»™ về giá xăng dầu, chúng tôi luôn phải tính toán. Sắp tá»›i chúng tôi sẽ báo cáo cấp trên. Nếu giá xăng tăng trên 500 đồng/lít, người Ä‘i nhiều hết 30 lít/tháng thì số tiền tăng thêm chỉ trên 15.000 đồng/tháng. DN kinh doanh theo thị trường thì họ phải có lãi. * Má»™t quan chức ở ủy ban Giám sát tài chính tiền tệ quốc gia khẳng định từ tháng 10-2009 đến nay giá xăng dầu của VN Ä‘ang tăng cao hÆ¡n giá thế giá»›i 5%. - Chúng tôi Ä‘ã tính toán và quy ra tiền VN giá xăng dầu nhiều nÆ°á»›c trên thế giá»›i sau khi VN Ä‘iều chỉnh giá xăng sau tết. Kết quả cho thấy Ä‘úng là giá xăng của VN có cao hÆ¡n Indonesia và Malaysia, nhÆ°ng chúng ta không thể so vá»›i họ được vì họ có trợ giá của chính phủ. Nếu so vá»›i các nÆ°á»›c áp dụng cÆ¡ chế thị trường vá»›i xăng dầu nhÆ° chúng ta thì giá của VN vẫn ở mức thấp. NhÆ° Lào, giá xăng A92 của họ ở mức 18.500Ä‘/lít, Campuchia 18.500Ä‘/lít, Thái Lan 17.400Ä‘/lít, Trung Quốc cÅ©ng ở mức 18.700Ä‘/lít... Trong khi Ä‘ó, giá xăng của VN hiện là 16.990Ä‘/lít... Việc DN tăng giá ngay sau tết, tôi nghÄ© rằng nếu tôi là người tham mÆ°u quyết định thời Ä‘iểm tăng giá thì cÅ©ng đề nghị không nên chọn tăng ngay sau tết mà có thể vào thời Ä‘iểm khác, lùi lại lâu hÆ¡n. * Quy định hiện nay, cứ cách 10 ngày DN lại được tăng giá, Ä‘ây là mật Ä‘á»™ khá dày, đặc biệt khi giá thế giá»›i tăng đều, sẽ gây ảnh hưởng lá»›n. Theo bà, có nên sá»­a Ä‘iều này trong nghị định 84/2009? - Việc giao quyền Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu cho DN là theo cÆ¡ chế thị trường. Còn việc cho DN cứ 10 ngày được Ä‘iều chỉnh tăng giá má»™t lần là phù hợp. Ở Ä‘ây có hai mặt. Nếu cho họ 10 ngày được tăng má»™t lần thì má»—i lần tăng họ chỉ tăng giá ở mức Ä‘á»™ vừa phải. Nếu để 20-30 ngày tôi nghÄ© DN cÅ©ng chấp nhận, nhÆ°ng nhÆ° thế má»—i lần Ä‘iều chỉnh giá họ sẽ phải Ä‘iều chỉnh lá»›n, giật cục, gây sốc. Khi soạn thảo nghị định 84/2009, cÅ©ng có nhiều quan Ä‘iểm cho rằng nên để khoảng cách má»—i lần tăng giá tối thiểu là 20 ngày, nhÆ°ng sau thảo luận Chính phủ Ä‘ã quyết mức 10 ngày. * Quy định của nghị định 84 nói chỉ dùng quỹ bình ổn khi mức tăng giá trên 7%. NhÆ° vậy sẽ rất khó có cÆ¡ há»™i dùng quỹ này vì giá cÆ¡ sở chỉ vừa tăng, DN Ä‘ã tăng giá bán ra rồi? - Đúng là có quy định Ä‘ó. NhÆ°ng nghị định 84/2009 cÅ©ng có nói thêm là ngoài mức tăng giá từ 7-12%, nếu việc tăng giá có ảnh hưởng đến tình hình kinh tế - xã há»™i thì cÆ¡ quan chức năng có quyền yêu cầu dùng quỹ ngay mà không cần đợi giá tăng trên 7%. NghÄ©a là chúng ta Ä‘ã tính cả và không hạn chế khả năng của mình. Còn quỹ bình ổn Ä‘ã có bao nhiêu, chúng tôi Ä‘ang cho kiểm tra con số, sẽ cần thời gian tổng hợp từ các DN. CẦM VÄ‚N KÌNH thá»±c hiện

tuoitre