Quỹ Bình ổn giá không phải là giải pháp bình ổn giá má»›i có gần Ä‘ây: Từ Nghị quyết Đại há»™i Đảng toàn quốc lần thứ VIII, Đảng ta Ä‘ã đề ra: “Tiếp tục hoàn thiện hệ thống giá cÆ¡ sở và đổi má»›i công tác quản lý giá. Tăng cường lá»±c lượng dá»± trữ quốc gia, đổi má»›i cÆ¡ chế dá»± trữ lÆ°u thông, cÆ¡ chế hình thành và hoạt Ä‘á»™ng của Quỹ bình ổn giá, phÆ°Æ¡ng thức can thiệp để bình ổn giá má»™t số mặt hàng thiết yếu”.

Ngày 12/4/1993 Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ Ä‘ã có Quyết định số 151/QĐ-TTg về hình thành, quản lý, sá»­ dụng Quỹ bình ổn giá (đến năm 1999 thì Quỹ này chuyển sang Quỹ há»— trợ xuất khẩu).

Tại Điều 5 Pháp lệnh Giá quy định: "Nhà nÆ°á»›c thá»±c hiện các chính sách, biện pháp cần thiết tác Ä‘á»™ng vào quan hệ cung cầu để bình ổn giá thị trường đối vá»›i những hàng hoá, dịch vụ quan trọng, thiết yếu, kiểm soát lạm phát, ổn định tình hình kinh tế - xã há»™i, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh, của người tiêu dùng và lợi ích của Nhà nÆ°á»›c, góp phần khuyến khích đầu tÆ°, phát triển".

Nghị định số 170/2003/NĐ-CP ngày 25/12/2003 quy định chi tiết thi hành má»™t số Ä‘iều của Pháp lệnh giá, tại Điều 3 cÅ©ng Ä‘ã quy định: Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ quyết định và công bố biện pháp tài chính, tiền tệ khi cần thiết để bình ổn giá khi thị trường có những biến Ä‘á»™ng bất thường (các biện pháp tài chính bao gồm: thuế, phí, hình thành các Quỹ tài chính…).

Từ những căn cứ trên, trÆ°á»›c tình hình giá thế giá»›i biến Ä‘á»™ng mạnh, ngày 23/6/2008 tại Thông báo số 147/TB-VPCP của Văn phòng Chính phủ thông báo kết luận của Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ về Ä‘iều hành kinh doanh xăng, dầu và má»™t số mặt hàng thiết yếu khác Ä‘ã chỉ đạo: Bá»™ Tài chính “chủ trì, phối hợp vá»›i Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng và các Bá»™, ngành liên quan cụ thể hoá Ä‘iều kiện thá»±c hiện, cÆ¡ chế quản lý, sá»­ dụng, hạch toán Quỹ bình ổn giá xăng dầu tại doanh nghiệp để áp dụng khi có Ä‘iều kiện thuận lợi”.

Sau Ä‘ó, ngày 9/1/2009, Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ Ä‘ã ban hành Quyết định về việc trích Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, trong Ä‘ó Điều 2 quy định: "Giao Bá»™ Tài chính chủ trì, phối hợp vá»›i Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng: Căn cứ vào diá»…n biến giá cả thế giá»›i và trong nÆ°á»›c, quy định mức trích cụ thể trong từng thời Ä‘iểm cho phù hợp; HÆ°á»›ng dẫn cÆ¡ chế hoạt Ä‘á»™ng, quản lý, sá»­ dụng Quỹ".

Căn cứ quy định trên, Bá»™ Tài chính Ä‘ã chủ trì, phối hợp vá»›i Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng và các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối triển khai và Ä‘ã ban hành Thông tÆ° số 56/2009/TT-BTC ngày 23/3/2009 về việc hÆ°á»›ng dẫn cÆ¡ chế hình thành, sá»­ dụng, quyết toán Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, trong Ä‘ó khoản 2 Điều 4 Thông tÆ° số 56/2009/TT-BTC quy định: "Quỹ Bình ổn giá được hình thành từ khoản mục chi phí được tính trong cÆ¡ cấu giá thành để hình thành giá bán tính Ä‘úng, tính đủ của giá bán lẻ má»™t lít xăng, dầu hoả, Ä‘iêzen, giá bán buôn 1 kilôgam madut bán ở thị trường trong nÆ°á»›c. Giá bán ở thị trường trong nÆ°á»›c được hình thành theo quy định tại Điều 3, ChÆ°Æ¡ng I Thông tÆ° này, cá»™ng thêm tối Ä‘a 500 đồng/lít, kg để trích lập Quỹ Bình ổn giá...". Sau Ä‘ó, Bá»™ Tài chính Ä‘ã ban hành Thông tÆ° số 159/2009/TT-BTC ngày 6/8/2009 về việc sá»­a đổi bổ sung Thông tÆ° số 56/2009/TT-BTC của Bá»™ Tài chính về việc hÆ°á»›ng dẫn cÆ¡ chế hình thành, sá»­ dụng, quyết toán Quỹ Bình ổn giá xăng dầu.

Ngày 15/10/2009, Chính phủ Ä‘ã ban hành Nghị định số 84/2009/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu, trong Ä‘ó Điều 26 quy định:"ThÆ°Æ¡ng nhân đầu mối có nghÄ©a vụ trích lập Quỹ Bình ổn giá để tham gia bình ổn giá theo quy định tại Điều 27 Nghị định này; Quỹ Bình ổn giá được lập để tại doanh nghiệp, được hạch toán riêng và chỉ sá»­ dụng vào mục Ä‘ích bình ổn giá; Bá»™ Tài chính hÆ°á»›ng dẫn cÆ¡ chế hình thành, quản lý và sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá".

Căn cứ quy định Ä‘ó, sau khi lấy ý kiến của các Bá»™ (Công ThÆ°Æ¡ng), Ngành (các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối liên quan), Bá»™ Tài chính ban hành Thông tÆ° số 234/TT-BTC ngày 9/12/2009 hÆ°á»›ng dẫn cÆ¡ chế hình thành, quản lý và sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu theo quy định tại Nghị định số 84/2009/NĐ-CP ngày 15/10/2009 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu.

NhÆ° vậy, việc hình thành Quỹ Bình ổn giá xăng dầu là theo Ä‘úng chủ trÆ°Æ¡ng, Nghị quyết của Đảng và có căn cứ pháp lý Ä‘áp ứng yêu cầu thá»±c tiá»…n khi Ä‘ã chuyển giá xăng dầu thá»±c hiện theo cÆ¡ chế giá thị trường, xoá bao cấp bù lá»— và phù hợp vá»›i há»™i nhập kinh tế quốc tế vì mục tiêu chung là bình ổn giá, kiềm chế lạm phát.

Thá»±c tế triển khai và Ä‘iều hành QÅ©y Bình ổn giá xăng dầu

Hiện nay, Quỹ Bình ổn giá Ä‘ang được thá»±c hiện trích lập, sá»­ dụng, quản lý theo quy định tại Thông tÆ° số 234/2009/TT-BTC ngày 9/12/2009 của Bá»™ Tài chính về việc hÆ°á»›ng dẫn cÆ¡ chế hình thành, quản lý và sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu theo quy định tại Nghị định số 84/2009/NĐ-CP ngày 15/10/2009 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu; cụ thể:

Về trích Quỹ Bình ổn giá:

Theo quy định tại Khoản 2, Điều 4, Thông tÆ° 234/2009/TT-BTC thì: "Quỹ Bình ổn giá được trích lập bằng má»™t khoản tiền cụ thể, cố định trong giá cÆ¡ sở theo quy định tại khoản 9, Điều 3, ChÆ°Æ¡ng I Nghị định số 84/2009/NĐ-CP là 300 đồng/lít (kg) của lượng xăng dầu thá»±c tế tiêu thụ và được xác định là má»™t khoản mục chi phí trong cÆ¡ cấu giá cÆ¡ sở của ThÆ°Æ¡ng nhân đầu mối.Trong trường hợp cần thiết Bá»™ Tài chính sẽ Ä‘iều chỉnh mức trích lập, thời Ä‘iểm trích lập Quỹ Bình ổn giá cho phù hợp vá»›i biến Ä‘á»™ng của thị trường và có thông báo để các ThÆ°Æ¡ng nhân đầu mối thá»±c hiện"

Chính vì vậy, việc trích Quỹ BOG là chi phí bắt buá»™c, không phụ thuá»™c và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.

Trong thá»±c tế, căn cứ diá»…n biến giá xăng dầu thế giá»›i, tình hình kinh tế xã há»™i trong nÆ°á»›c và các quy định hÆ°á»›ng dẫn tính giá cÆ¡ sở xăng dầu, sau khi trao đổi vá»›i Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, Bá»™ Tài chính có các giải pháp Ä‘iều chỉnh giá; thuế; mức trích, mức sá»­ dụng Quỹ BOG xăng dầu phù hợp vá»›i diá»…n biến giá xăng dầu thị trường thế giá»›i. Kể từ khi bắt đầu trích Quỹ Bình ổn giá đến nay, mức trích Quỹ Bình ổn giá qua các thời kỳ, cụ thể nhÆ° sau:

(Ä‘Æ¡n vị tính: đồng/lít,kg)

Về sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá:

Doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối chỉ được sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá vào mục Ä‘ích bình ổn giá xăng dầu trong nÆ°á»›c theo chỉ đạo của Liên Bá»™ Tài chính – Công ThÆ°Æ¡ng.

Không phải lúc nào doanh nghiệp cÅ©ng được sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá; chỉ khi giá thế giá»›i tăng làm cho giá cÆ¡ sở tăng cao hÆ¡n giá bán hiện hành và Nhà nÆ°á»›c yêu cầu doanh nghiệp phải thá»±c hiện Bình ổn giá; kiềm chế tăng giá hoặc không được tăng giá bán, thì lúc Ä‘ó cùng vá»›i các công cụ tài chính khác (Ä‘iều hành linh hoạt thuế nhập khẩu), Liên Bá»™ có công văn chỉ đạo doanh nghiệp sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá. Mức sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá không phải cố định mà phụ thuá»™c vào mức Ä‘á»™ chênh lệch giữa giá cÆ¡ sở và giá bán hiện hành; tình hình kinh tế, xã há»™i trong nÆ°á»›c... cụ thể:

- Việc trích, sá»­ dụng QÅ©y Bình ổn giá: Các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối phải chấp hành Ä‘úng các quy định của Liên Bá»™ Tài chính – Công ThÆ°Æ¡ng (thông qua các thông báo của Tổ Giám sát Liên Ngành); doanh nghiệp không được phép tá»± Ä‘á»™ng trích, tá»± Ä‘á»™ng sá»­ dụng tiền từ QÅ©y Bình ổn giá.

- Quỹ Bình ổn giá được hạch toán vào tài khoản riêng và chỉ được sá»­ dụng vào mục Ä‘ích Bình ổn giá, nghiêm cấm sá»­ dụng vào mục Ä‘ích khác.

- Định kỳ hàng Qúy các doanh nghiệp phải báo cáo kết quả trích và sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá đối vá»›i Bá»™ Tài chính (được quy định tại Khoản 4 Điều 6 Thông tÆ° số 2342009/TT-BTC), kể cả trong những trường hợp yêu cầu báo cáo Ä‘á»™t xuất...

Đánh giá hiệu quả của Quỹ Bình ổn giá xăng dầu:

Những tác Ä‘á»™ng tích cá»±c:

Việc trích Quỹ Bình ổn giá là nhằm tạo ra má»™t nguồn lá»±c tài chính để thá»±c hiện bình ổn giá xăng dầu góp phần vào việc bình ổn mặt bằng giá nói chung, kiểm soát lạm phát của nền kinh tế và chỉ phục vụ mục tiêu bình ổn giá thị trường trong nÆ°á»›c khi giá thế giá»›i tăng cao, không sá»­ dụng vào mục Ä‘ích nào khác. Theo quy định tại Khoản 2 Điều 26 Nghị định số 84/2009/NĐ-CP thì "Quỹ BOG được lập để tại doanh nghiệp được hạch toán riêng và chỉ sá»­ dụng vào mục Ä‘ích bình ổn giá", Quỹ BOG không thu vào Ngân sách Nhà nÆ°á»›c. Đây cÅ©ng là má»™t trong những biện pháp tài chính mà nhiều nÆ°á»›c trên thế giá»›i Ä‘ã thá»±c hiện để bình ổn giá.

Từ năm 2010 đến nay, nếu không có công cụ Quỹ Bình ổn giá thì giá xăng dầu trong nÆ°á»›c Ä‘ã phải tăng giá cao hÆ¡n và tần suất tăng giá cÅ©ng nhiều lần hÆ¡n, ví dụ: nếu không được sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá thì ngay trong thời Ä‘iểm Tết nguyên Ä‘án 2011 vừa qua Ä‘ã phải Ä‘iều chỉnh giá lên 700 – 1.200 đồng/lít, kg tùy theo từng chủng loại xăng dầu mà không thể giữ ổn định giá cho đến ngày 24/2/2011 má»›i Ä‘iều chỉnh giá và mức giá phải tăng từ 3.510 – 5.850 đồng/lít,kg chứ không phải mức tăng chỉ từ: 2.110 – 3.550 đồng/lít,kg; hÆ¡n nữa, nếu không có Quỹ Bình ổn giá sẽ phải nhiều lần liên tiếp Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu trong nÆ°á»›c, ví dụ: từ ngày 22/10/2010 đến ngày 24/2/2011 sẽ phải Ä‘iều chỉnh tăng giá bán xăng dầu ít nhất 4 lần tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i các lần tăng mức sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu nhÆ° Ä‘ã nêu tại biểu sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá (Ä‘iểm 2 mục II trên Ä‘ây)...

Má»™t số ý kiến khác:

Hiện nay cÅ©ng còn má»™t số ý kiến khác nhau về Quỹ Bình ổn giá xăng dầu: cÆ¡ sở pháp lý, cách thức trích lập, quản lý, sá»­ dụng Quỹ... Lãnh đạo Bá»™ Tài chính Ä‘ang chỉ đạo sÆ¡ kết, há»™i thảo, Ä‘ánh giá sau Ä‘ó sẽ tổng hợp và báo cáo Chính phủ để Ä‘Æ°a ra quyết định phù hợp.

Mô hình Quỹ Bình ổn giá xăng dầu cÅ©ng Ä‘ã được nhiều nÆ°á»›c trên thế giá»›i áp dụng: Trung Quốc, Thái Lan, Philippines, Chile, Mexico... và được coi là công cụ tài chính hiệu quả. Ở nÆ°á»›c ta, trong Ä‘iều kiện chuyển Ä‘iều hành giá sang cÆ¡ chế thị trường, những biện pháp nhÆ° trợ giá (từ năm 2008 trở về trÆ°á»›c, má»—i năm Ngân sách phải bỏ ra trên 20.000 tá»· đồng để bù lá»— kinh doanh xăng dầu, chÆ°a kể việc giảm thuế nhập khẩu); trợ cấp sẽ không còn phù hợp và vi phạm cam kết khi gia nhập WTO. Trong bối cảnh Ä‘ó, để có những biện pháp tài chính, tiền tệ khi cần thiết nhằm bình ổn giá xăng dầu khi thị trường có những biến Ä‘á»™ng bất thường thì Quỹ BOG là má»™t giải pháp phù hợp. 
 

Vừa qua, ngày 19/7/2011 Bá»™ Tài chính Ä‘ã có Tờ trình số 75/TTr-BTC trình Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ xem xét thông qua để trình Quốc há»™i dá»± thảo Luật Giá thay thế Pháp lệnh Giá (dá»± kiến trình Quốc há»™i cho ý kiến trong năm 2011 và thông qua trong năm 2012); trong Ä‘ó có bổ sung cụ thể biện pháp bình ổn giá: "Lập Quỹ Bình ổn giá; sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá đối vá»›i loại hàng hóa, dịch vụ thuá»™c danh mục bình ổn giá".

Hiện nay, Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c Ä‘ang tiến hành Kiểm toán việc trích lập, sá»­ dụng, quản lý Quỹ Bình ổn giá xăng dầu tại các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối và tại Bá»™ Tài chính, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng. Qua quá trình Kiểm toán, bÆ°á»›c đầu Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c có nhận xét, Ä‘ánh giá cao về sá»± cần thiết của Quỹ Bình ổn giá; các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối chấp hành tốt hÆ°á»›ng dẫn trích lập, sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá của Liên Bá»™ Tài chính – Công ThÆ°Æ¡ng.