"Bài ca tăng giá” luôn trở thành giai Ä‘iệu thường trá»±c của các DNNN. Kinh doanh xăng dầu là má»™t trong những ví dụ rất Ä‘iển hình cho hiện tượng này. Chiếm giữ những nguồn lá»±c quan trọng của đất nÆ°á»›c, được hưởng nhiều Æ°u Ä‘ãi để có thể hoàn thành trách nhiệm "Ä‘á»™c quyền” thá»±c hiện nghÄ©a vụ xã há»™i, đảm bảo ổn định việc cung ứng xăng dầu cho nền kinh tế và sinh hoạt tiêu dùng của nhân dân, nhÆ°ng khi khó khăn, Ä‘áng lẽ phải tìm cách giải quyết sao cho hợp tình hợp lý, thì những quan chức được Nhà nÆ°á»›c tin cậy giao trọng trách Ä‘ã vá»™i vàng Ä‘Æ°a ra lời Ä‘e dọa: "Có nguy cÆ¡ tan vỡ toàn bá»™ hệ thống xăng dầu do Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng quản lý”.

Nhiều người dân đồng cảm vá»›i Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ khi ông chỉ thẳng ra thái Ä‘á»™ và kiểu cách phát biểu Ä‘ó của những người giữ trọng trách trong ngành kinh doanh xăng dầu của quốc gia là sá»± "Ä‘e dọa Nhà nÆ°á»›c”. Ngay lập tức ông Huệ Ä‘anh thép khẳng định: "Nhà nÆ°á»›c không dọa ai và cÅ©ng không ai dọa được Nhà nÆ°á»›c”. Không khó để hiểu khái niệm "Nhà nÆ°á»›c” mà ông Huệ dùng ở Ä‘ây là "Nhà nÆ°á»›c của dân, do dân và vì dân” khi ông thẳng thắn nói rõ quan Ä‘iểm Ä‘iều hành giá xăng dầu của Bá»™ Tài chính mà ông là người đứng đầu: "không phải vì lợi ích của các doanh nghiệp đầu mối mà phải vì quyền lợi của hÆ¡n 80 triệu người dân Việt Nam”. Mà thá»±c ra các doanh nghiệp đầu mối mà ông Huệ nói tá»›i ở Ä‘ây là ai? Đó phải chăng là những DNNN Ä‘ang chiếm Ä‘á»™c quyền tá»›i 90% thị trường xăng dầu trong cả nÆ°á»›c và nguồn vốn, tài sản, quyền lá»±c cÅ©ng nhÆ° hàng loạt các chính sách Æ°u Ä‘ãi mà họ thường xuyên được hưởng là do Nhà nÆ°á»›c giao cho, cÅ©ng có nghÄ©a là được nhân dân ủy thác thông qua sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c. Thế nhÆ°ng họ Ä‘ã không quan tâm tá»›i các lợi ích của người dân, cÅ©ng nhÆ° tá»›i các chính sách quốc gia mà Chính phủ Ä‘ang ra sức thi hành để tìm cách kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vÄ© mô, đảm bảo an sinh xã há»™i. Bằng các giải trình "tù mù” khó hiểu, các doanh nghiệp này liên tục Ä‘òi hỏi tăng giá vì lý do họ Ä‘ang phải gánh lá»— quá nhiều, quá lâu. Các tính toán lá»— lãi của các doanh nghiệp này cÅ©ng nhÆ° của Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng từ khá lâu nay chÆ°a hề được công bố công khai, minh bạch và hầu hết cÆ¡ quan chức năng cÅ©ng nhÆ° người tiêu dùng không biết mình Ä‘ang trả tiền cho những khoản gì trong má»—i lít xăng dầu. NhÆ° thế rõ ràng là không sòng phẳng, "Ä‘á»™c quyền” lại kèm theo khả năng "làm giá” sẽ khiến cho người tiêu dùng bất lợi và tất nhiên má»™t khi Nhà nÆ°á»›c vẫn chÆ°a có cÆ¡ chế kiểm soát hữu hiệu thì cÆ¡ chế giá theo kiểu "xin – cho” sẽ vẫn luôn là vùng hoang dã cho các nhóm lợi ích trục lợi.

Không riêng gì lÄ©nh vá»±c xăng dầu, trong nhiều lÄ©nh vá»±c kinh tế trọng yếu khác của đất nÆ°á»›c, má»™t khi có hiện tượng Ä‘á»™c quyền và thiếu kiểm soát của Nhà nÆ°á»›c thì hiện tượng lạm quyền để phục vụ cho nhóm lợi ích cÅ©ng Ä‘ang ngày càng trở nên phổ biến. Trong chuá»—i sản xuất và xuất khẩu lúa gạo, khi người nông dân – chủ nhân Ä‘ích thá»±c của những hạt gạo – không được sá»± giúp đỡ hiệu quả của Nhà nÆ°á»›c để có thể Ä‘òi quyền định Ä‘oạt giá trị của hạt gạo do mình làm ra thì Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên, giá cả của hạt gạo sẽ nằm trong tay các doanh nghiệp Ä‘á»™c quyền. Khi Ä‘ó, số Ä‘ông người trồng lúa lại phải cay đắng chấp nhận đứng vị trí cuối cùng trong bảng phân phối lợi nhuận, chÆ°a kể họ còn phải gánh chịu hầu nhÆ° tất cả các rủi ro của thị trường cÅ©ng nhÆ° của thời tiết. Nhà nÆ°á»›c khi chÆ°a có đủ công cụ và những nhân tố chủ chốt đủ tầm, đủ năng lá»±c để kiểm soát tình hình thì vẫn luôn phải hứng chịu các "bài ca” kể lể vừa thành tích, vừa khó khăn, vừa Ä‘òi hỏi... Riêng trong lÄ©nh vá»±c lúa gạo thì lại là "bài ca” giảm giá. Mặc dù năm nào các doanh nghiệp cÅ©ng được Nhà nÆ°á»›c há»— trợ tài chính để thu mua tạm trữ lúa gạo cho nông dân nhÆ°ng hầu nhÆ° không bao giờ giá thu mua đảm bảo cho nông dân được lợi nhuận tối thiểu 30% nhÆ° yêu cầu của Chính phủ. Má»™t trong những ná»™i dung của bài "bài ca” cÅ©ng mang má»™t phần tính chất của sá»± "Ä‘e dọa” Nhà nÆ°á»›c khi nó luôn cảnh báo về nguy cÆ¡ khó có thể đảm bảo an ninh lÆ°Æ¡ng thá»±c nếu nhÆ° Nhà nÆ°á»›c không Ä‘áp ứng các "Ä‘òi hỏi” của những doanh nghiệp Ä‘á»™c quyền. Trong khi chủ thể của việc đảm bảo an ninh lượng thá»±c quốc gia lẽ ra phải chính là người nông dân. Nếu các chính sách về lợi ích liên tục làm nản lòng người nông dân, khiến họ từ bỏ nghề trồng lúa thì lấy gì để đảm bảo an ninh lÆ°Æ¡ng thá»±c?

Các chuyên gia đều cho rằng, để có sá»± sòng phẳng và tốt cho cả các bên về lâu dài thì cần phải đặt các DNNN vào thế buá»™c phải cạnh tranh bình đẳng vá»›i tất cả các thành phần kinh tế khác. Muốn làm được Ä‘iều này, má»™t trong những yếu tố tiên quyết là phải có cÆ¡ chế công khai, minh bạch hoạt Ä‘á»™ng của các DNNN. Các cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c, kiểm soát hoạt Ä‘á»™ng của DNNN phải từ bỏ cÆ¡ chế xin – cho. CÆ¡ chế xin – cho và sá»± "tù mù” trong việc quản lý, kiểm soát hoạt Ä‘á»™ng của DNNN Ä‘ã mang lại vô vàn hệ lụy mà má»™t trong những hệ lụy rõ nhất là các DNNN luôn rÆ¡i vào tình trạng "lời thật lá»— giả” thông qua các báo cáo thiếu trung thá»±c theo kiểu "con khóc mẹ cho bú”, càng khóc to càng được bú nhiều. Thậm chí, đến khi "mẹ lừng khừng không cho bú nữa, con lại có thể sẵn sàng dùng lời lẽ nặng nề "Ä‘e dọa” mẹ”.