Má»›i Ä‘ây, tân Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ Ä‘ã có cuá»™c làm việc vá»›i Cục Quản lý giá để xem xét giá xăng dầu. Có thể nói, chÆ°a khi nào cuá»™c họp của Bá»™ Tài chính lại được người dân quan tâm vá»›i sá»± khấp khởi hi vọng nhÆ° lần này. Thế nhÆ°ng, buổi làm việc ấy vẫn chÆ°a Ä‘Æ°a ra được kết luận cụ thể về việc Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu.

Trao đổi vá»›i TS VÅ© Đình Ánh, phó Viện trưởng viện Nghiên cứu thị trường giá cả nhằm giải mã những sá»± khó hiểu của giá xăng dầu hiện nay.

ChÆ°a có thị trường xăng dầu Ä‘úng nghÄ©a

Ông nhận định nhÆ° thế nào về thị trường xăng dầu cÅ©ng nhÆ° cách Ä‘iều hành thị trường này của liên Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng và Tài chính hiện nay?

Hai văn bản quy định về xăng dầu là Nghị định 55 (năm 2007) và Nghị định 84 (năm 2009) có má»™t chung là lá»›n những Ä‘iểm quan trọng. Bởi vì cứ chuẩn bị áp dụng hai văn bản này thì giá xăng dầu trên thế giá»›i lại biến Ä‘á»™ng và liên Bá»™ lại tham gia vào Ä‘iều hành. Trong khi những Nghị định này đều quy định quyền xác định giá là quyền của doanh nghiệp.

TS. VÅ© Đình Ánh

Để xăng dầu theo Ä‘úng giá thị trường phải được hình thành nên từ thị trường nhÆ°ng thá»±c sá»± ở Việt Nam chÆ°a có thị trường xăng dầu. Hiện nay Petrolimex chiếm tá»›i 60% thị phần, có giai Ä‘oạn chiếm tá»›i 70% nên không thể gọi là thị trường Ä‘úng nghÄ©a. Thêm nữa, doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu không được quyền quyết định giá và Ä‘ây cÅ©ng là má»™t biểu hiện để không thể nói chúng ta Ä‘ang có thị trường xăng dầu.

Má»™t trong những lý do doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu Ä‘Æ°a ra để không phải giảm giá trong nÆ°á»›c là tránh tình trạng xuất khẩu lậu xăng dầu. Điều này có hợp lý?

Không nên so sánh giá xăng dầu giữa nÆ°á»›c này vá»›i nÆ°á»›c khác. Bởi bản chất giá xăng dầu không phải ở chá»— giá xăng dầu khác nhau giữa các nÆ°á»›c, cÅ©ng không phải ở sá»± biến Ä‘á»™ng của giá cả. Giá xăng dầu ở các nÆ°á»›c cao là do nhà nÆ°á»›c thu ngân sách trên giá xăng dầu cao và ngược lại. Giá cả là phải có sá»± tÆ°Æ¡ng quan giữa hàng hóa này và hàng hóa khác, nhÆ° giá Ä‘iện cÅ©ng vậy. Không thể Ä‘òi hỏi giá Ä‘iện của Việt Nam bằng ở Mỹ trong khi giá của mọi hàng hóa khác ở Việt Nam lại chỉ bằng má»™t ná»­a ở Mỹ.

Vậy vấn đề mấu chốt nhất của thị trường xăng dầu Việt Nam là gì?

Nhìn vào cÆ¡ chế hiện nay thì lợi ích của Nhà nÆ°á»›c và lợi ích của doanh nghiệp là nhÆ° nhau và xung Ä‘á»™t vá»›i lợi ích của người tiêu thụ xăng dầu. Mối quan hệ lợi ích về giá xăng dầu gồm 3 bên. Lợi ích của nhà nÆ°á»›c từ các khoản thuế. Lợi ích của doanh nghiệp là lợi nhuận, lợi nhuận càng nhiều càng tốt và quy định càng dá»… càng tốt. Điều này được thỏa mãn bằng việc tăng giá, việc tăng giá trong hoàn cảnh chÆ°a có thị trường cạnh tranh thì cứ thích là tăng.

Người tiêu dùng và đặc biệt các doanh nghiệp tiêu thụ xăng dầu muốn càng giảm càng tốt bởi vì nó trá»±c tiếp Ä‘ánh vào chi phí của doanh nghiệp. Lợi ích của Nhà nÆ°á»›c là thu ngân sách, mà hiện nay chúng ta Ä‘ang thu theo phần trăm (%)  trên giá xăng dầu nên giá càng cao thì nguồn thu về cho ngân sách càng lá»›n.

 Người dân cần thông tin minh bạch

Làm sao để giải quyết bài toán lợi ích giữa các bên này?

"Vá»›i cách quản lý hiện nay, đừng mong doanh nghiệp giảm giá"

Nhà nÆ°á»›c phải tạo ra má»™t cÆ¡ chế để quyền lợi của Nhà nÆ°á»›c không gắn vá»›i câu chuyện tăng giá xăng dầu. PhÆ°Æ¡ng pháp tốt nhất, nếu xét từ góc Ä‘á»™ tài chính là nên quy định khoản thu trên xăng dầu má»™t khoản tuyệt đối, ví dụ 2 nghìn đồng hay 3 nghìn đồng /lít xăng thay cho việc thu bằng phần trăm trên giá xăng dầu. Phần còn lại là của doanh nghiệp, họ phải hạch toán.

Thị trường xăng dầu thế giá»›i biến Ä‘á»™ng liên tục và thị trường xăng dầu Việt Nam phụ thuá»™c vào giá xăng dầu thế giá»›i. Doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phải giảm được chi phí giống nhÆ° tất cả các doanh nghiệp khác. Để làm được Ä‘iều Ä‘ó phải có thị trường thá»±c sá»±, còn Ä‘á»™c quyền sẽ không thể làm minh bạch hóa được thị trường.

Nhà nÆ°á»›c nên có cÆ¡ chế gì để Ä‘iều hành thị trường xăng dầu tốt hÆ¡n? 

Người tiêu dùng không quan tâm đến việc doanh nghiệp lá»— hay lãi hay Nhà nÆ°á»›c trích khoản gì và bỏ khoản gì. Cái người dân quan tâm là diá»…n biến thị trường được công khai minh bạch, tăng là tăng Ä‘úng, giảm là giảm Ä‘úng.

Hiện nay có 11 đầu mối cung cấp xăng dầu nhÆ°ng lại chỉ có Petrolimex cung cấp thông tin giá xăng dầu. Tất cả những đầu mối còn lại cÅ©ng phải công khai thông tin vì muốn nhập khẩu xăng dầu là phải có giấy phép, không phải muốn nhập là nhập. Gốc của câu chuyện là phải diá»…n giải má»™t cách công khai, giá thị trường phải được tạo lập trên thị trường, cân bằng lợi ích giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Kinh doanh xăng dầu là kinh doanh có Ä‘iều kiện (kho chứa, phòng cháy chữa cháy, quyền tiếp cận ngoại tệ), không phải ai thích kinh doanh xăng dầu là kinh doanh được. Nhà nÆ°á»›c có thể phân chia lại thị trường chẳng hạn nhÆ° Petrolimex 30%, Xăng dầu quân Ä‘á»™i 30%, còn lại cho những doanh nghiệp nhỏ. NhÆ° vậy Ä‘ã có sá»± cạnh tranh vá»›i mô hình gần giống nhÆ° viá»…n thông. Hiện nay Petrolimex nói sao chúng ta biết vậy, thiếu cÆ¡ chế cạnh tranh để người dân có quyền mua hàng rẻ hÆ¡n.

ThÆ°a ông, có phải trong cÆ¡ cấu giá xăng dầu còn Ä‘ang tồn tại nhiều vấn đề?

Nghị định 84 quy định, trong cấu thành giá xăng Ä‘ã có lợi nhuận định mức 300 đồng cho doanh nghiệp đầu mối, 600 đồng cho đại lý. NghÄ©a là dù doanh nghiệp xăng dầu công bố kinh doanh lá»— nhÆ°ng lợi nhuận cố định Ä‘ã được tính trong giá thành. Đây là cái bất cập của Nghị định chứ không phải do doanh nghiệp. Ngay cả phần 600 đồng cho đại lý, nhiều doanh nghiệp đầu mối kêu là giờ đại lý không chịu làm, phải tính thêm cho đại lý 700 đồng hay 800 đồng và phần ấy lại được tính vào phần lá»—. Câu chuyện là vậy.

Quy mô của ngành xăng dầu rất lá»›n, vai trò của xăng dầu trong đời sống rất quan trọng. Đơn cá»­, nếu chỉ chậm giảm giá xăng dầu vài ngày là doanh nghiệp Ä‘ã có thể Ä‘út túi hàng nghìn tá»· nên chẳng dại gì giảm giá. Vá»›i cách  quản lý nhÆ° hiện nay thì người tiêu dùng đừng mong các doanh nghiệp vì thÆ°Æ¡ng dân mà giảm giá. 

Xin cảm Æ¡n ông!