Tăng giá, hoa hồng thấp, lá»— rồi lại tăng giá, lại lá»—. Äể xóa vòng luẩn quẩn này, phải sá»›m sá»a đổi Nghị định 84/NÄ-CP vá» Ä‘iá»u hành giá xăng dầu
Ba vấn Ä‘á» có liên quan đến cÆ¡ chế quản lý giá xăng dầu được xã há»™i quan tâm nhất, cần được làm rõ và minh bạch, Ä‘ó là: Giá cÆ¡ sở, lá»— - lãi của doanh nghiệp (DN) và quỹ bình ổn.
Cần minh bạch giá bán
Công thức và cách tính giá cÆ¡ sở bao gồm 9 yếu tố rất rõ ràng nhÆ°ng việc các cÆ¡ sở kinh doanh xăng dầu công bố bảng tính giá cÆ¡ sở theo Nghị định 84/2009/NÄ-CP vá» kinh doanh xăng dầu (ban hành ngày 15-10-2009) chÆ°a được các cÆ¡ quan chức năng kiểm chứng, Ä‘ánh giá tính xác thá»±c của nó bởi nhiá»u lý do.
Má»™t trong những lý do chính là sá»± phức tạp của quá trình hạch toán, kinh doanh xăng dầu, đồng thá»i do hạn chế vá» nghiệp vụ, năng lá»±c của Ä‘á»™i ngÅ© cán bá»™ quản lý ở các cÆ¡ quan chức năng.
Sá»± nghi ngá» của ngÆ°á»i tiêu dùng đối vá»›i những thông tin do các DN xăng dầu công bố là có cÆ¡ sở. Bằng chứng là lâu nay Ä‘iệp khúc mà các DN kinh doanh xăng dầu luôn “ca” là lá»—, tháºm chí ở không ít thá»i Ä‘iểm “dầu sôi, lá»a bá»ng”, cả ngân sách Nhà nÆ°á»›c và ngÆ°á»i tiêu dùng Ä‘á»u phải bá» tiá»n vào quỹ bình ổn để há»— trợ, bù lá»— cho DN để há» khá»i tăng giá.
Váºy mà khi lên sàn, DN kinh doanh xăng dầu chiếm thị phần lá»›n nhất Việt Nam (Petrolimex, gần 60%) có bản cáo bạch tài chính cho thấy năm 2008 lãi hÆ¡n 913 tỉ đồng, năm 2009 lãi 2.880 tỉ đồng, năm 2010 lãi 81 tỉ đồng, năm 2011 lãi khoảng 598 tỉ đồng! Äây cÅ©ng là má»™t dấu há»i, nghi ngá» bảng giá tính cÆ¡ sở của DN kinh doanh xăng dầu Ä‘ã công bố là không Ä‘áng tin cáºy.
Theo ý kiến của ngÆ°á»i tiêu dùng, Ä‘iá»u quan trá»ng là phải kiểm tra được sá»± minh bạch, hợp lý của má»™t số yếu tố trong cÆ¡ cấu bảng tính giá cÆ¡ sở trong má»—i lít xăng để lấy làm căn cứ xem xét giá bán Ä‘ã hợp lý hay chÆ°a.
Giá xăng tại nÆ°á»›c ta thá»i gian qua tăng nhiá»u hÆ¡n giảm, mức tăng
thÆ°á»ng mạnh nhÆ°ng giảm nhá» giá»t. Ảnh: Há»’NG THÚY
thÆ°á»ng mạnh nhÆ°ng giảm nhá» giá»t. Ảnh: Há»’NG THÚY
Tháo gỡ vòng luẩn quẩn
Trong việc thành láºp và sá» dụng quỹ bình ổn giá xăng dầu, DN là đối tượng hưởng lợi trÆ°á»›c tiên, được sá» dụng tạo nguồn vốn lÆ°u Ä‘á»™ng mà không phải Ä‘i vay, không phải trả lãi; Nhà nÆ°á»›c có thêm công cụ để Ä‘iá»u tiết giá, kiá»m chế lạm phát, ổn định an sinh xã há»™i.
Tuy nhiên, việc trích láºp, sá» dụng và Ä‘iá»u hành quỹ bình ổn giá xăng dầu còn nhiá»u bất cáºp và dá»… bị DN lợi dụng. Năm ngoái, qua kiểm tra, Bá»™ Tài chính Ä‘ã kết luáºn Petrolimex sá» dụng sai quỹ bình ổn 1.200 tỉ đồng, thay vì dùng để bù vào chênh lệch giá bán, DN này Ä‘em bù lá»— kinh doanh của Ä‘Æ¡n vị mình.
Quỹ bình ổn là má»™t khoản trả trÆ°á»›c của ngÆ°á»i tiêu dùng giao cho DN quản lý để ổn định giá khi biến Ä‘á»™ng theo sá»± Ä‘iá»u hành của Nhà nÆ°á»›c, song cách váºn hành quỹ chÆ°a phù hợp. Theo Nghị định 84 NÄ-CP, bất kể giá xăng dầu thế giá»›i có tăng hay giảm thì trong giá cÆ¡ sở vẫn phải có trích quỹ bình ổn.
Äiá»u này không hợp lý vì tình hình kinh doanh của các DN đầu mối không giống nhau, có DN lãi, có DN lá»—, váºy lá»— thì sao cứ phải trích ná»™p vào quỹ? Nháºn thấy bất cáºp này, Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã kiến nghị Bá»™ Tài chính, Chính phủ nghiên cứu thay đổi chính sách để có cÆ¡ chế trích quỹ và sá» dụng phù hợp hÆ¡n.
Sau những lần tăng giá xăng dầu, thị trÆ°á»ng này Ä‘ã bá»™c lá»™ nhiá»u bất ổn. Tăng giá, hoa hồng thấp, lá»— rồi lại tăng giá, lại lá»—, Ä‘ó là má»™t vòng luẩn quẩn mà việc Ä‘iá»u hành giá xăng dầu Ä‘ang vấp phải khi giao quyá»n định giá cho DN.
HÆ°á»›ng tháo gỡ vòng luẩn quẩn này cho thấy cần nhanh chóng sá»a đổi Nghị định 84/NÄ-CP vá» Ä‘iá»u hành giá xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng. Khi nghị định này còn nhiá»u bất cáºp và cháºm được sá»a đổi thì không nên để DN Ä‘á»™c quyá»n định giá mặt hàng chiến lược quan trá»ng nhÆ° xăng dầu.
PGS-TS NGÔ TRÍ LONG (Nguyên phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa há»c Giá cả - Bá»™ Tài chính)
Nguồn tin: NLD
